Радиация къаллай бирге къоркъуулуду?

«Радиация» деген сёз эм аны бла байламлы сёз тутушла асламысында къоркъуулу сезимле туудурадыла. Бу материалда аны магъанасын ачыкълап кёрейик.

Алай бла радиация деп излученияны битеу тюрлюлерине айтылады, кюн радиация уа – жерге эм жууукъ жулдуздан келген излученияды. yandex.ru сайтда жазылгъаныча, ансыз бизни аламда жылны кезиулери, табийгъат боллукъ тюйюл эдиле. Аны кёбюсю электромагнит излученияды, ол, желден терк бара, жерни хауасына киреди. Таякъланы кесеги кюнден тюзюнлей жерни юсюне дери тыйгъычсыз жетедиле – ол тюзюнлей радиацияды. Экинчи къаууму аны башында хауасындан ёталмай, артха космосха кетедиле. Къалгъанлары, жерни хауасына жетгенден сора, булутлада тамычыла. Букъу кесекчиле булутлада тамычыла эм атмосфера газла бла чачыладыла. Жерни башына жетген радиацияны бу эки къауумуна бирлешген радиация дейдиле.

Кюнден келген электромагнит излучение кёп тюрлюдю – радио толкъунладан башлап рентген таякълагъа дери. Аладан эм кючлюсю кюндюзгю жарыкъды. Инфра къызыл излучение уа, азыракъ эсе да, бек магъаналыды – аны хайыры бла жер жылынады, аны хауасы къуралады. Ультрафиолет кесеги уа битимлеге керекди, ансыз ала ёсерик тюйюлдюле. Сора, жайда алгъан загарыбыз да аны ючюндю. Ол ариу кёрюнсе да, ачыкъ кюн таякълада кёп жубаныргъа жарамайды, артда санла къарыусуз этерге боладыла.

Узун радио толкъунла бла къысха эм заранлы гамма-таякъла жерге жетмейдиле, аланы атмосфераны баш кесеги тыяды, бютюнда уа озон кесеги. Кюнден келген радиация ёлчеми алай бла кёп тюрлю шартлагъа кёреди, ол санда кюн горизонтдан къаллай бийикликде болгъанындан, хауаны ауурлулугъундан, атмосфераны кирленнгени, анда аэрозольланы кёплюгю да радиацияны бир кесек тыяды. Битеу бу шартла ультрафиолет индексни тергегенде эсге алынадыла, ол кюнню халыны прогнозунда жазылыучуду. Аны тарихи уллу болса, Саулукъ сакълауну битеудуния организация радиациядан сакъланырча мадарла этерге чакъырады.

Кюнден излученияны дагъыда бир тюрлюсю корпускулярды. Ол бир такъыйкъагъа бир минг километрни баргъан протонланы толкъунларыды, анга башхача кюн жел деп да айтадыла. Ол жерни башына жетсе эди, жолунда болгъанны кюйдюрлюк эди. Аны аламыбызны магнитосферасы тыяды.

Бир-бирде кюнде ол кесекле чачылып, аланы гитче кесеги жерге дери жетеди, алагъа магнит буряла дейдиле. Аланы хатасы бла связь эм энергетика системаланы ишлери бузулургъа болады, адамланы талайы уа саулукъларындан къыйналадыла. Быллай кезиуле алай кёп тюбемейдиле, аны ючюн аладан къоркъургъа керек тюйюлдю.