Жангы миллет проектлени мурдору салыннганды

РФ-ни Президенти бу кюнледе магъаналы документге къол салгъанды: «2030 жылгъа дери РФ-ни  айнытыуну миллет борчларыны юсюнден» Указгъа. Аны жорукълары 2036 жылгъа дери ишлериклери белгиленеди.

Документде халкъны саулугъун игилендириу, адамны жашау ёмюрюн узайтыуну, къолайлы жашауун жалчытыуну юсюнден айтылады. Ол РФ-ни экономика эм социал ышаннгылылыгъын жалчытыр, къыраллыгъын, культура эм экономика жалынчакъсызлыгъын, тёрели хазнаны сакълар, адамланы къолайлыкъларын ёсдюрюр    мурат бла хазырланнганы жазылады аны ал кесегинде.

Саулукъ

Борчланы юслеринден айтханда,  2030 жылгъа дери къыралда туугъан сабийлени коэффициентин 1,6-гъа жетдирирге белгиленеди, 2036 жылгъа дери уа андан да кёбейтирге тийишлиди – 1,8-ге.

Аны бла бирге адамны жашау ёмюрюн 78 жылгъа дери ёсдюрюрге борчла салыннгандыла. 2036 жылда уа – 81 жылгъа дери.

Энчи эс халкъны саулугъуна бериледи. Саулукълу жашауну жорукъларын сингдирип, аурууланы профилактикасын тамамлап, адамланы спорт бла кюреширге кёллендирип, ишлерге жараулу жыл санда инсанла больничныйге кетген заманны къысхартыргъа тийишлиди. Ол мурат бла спорт эм физкультура бла чырмаусуз кюреширча мадарла къураллыкъдыла.

 Энчи  аскер операциягъа къатышханланы излемлерин жалчытыугъа бурулгъан жумушла да бардыла. Ол санда реабилитация, иш бла жалчытыу жаны бла да.

Къолайлыкъ

 2030 жылгъа дери къыралда факъыралыкъ  7 процентден аз  болургъа керекди, 2036 жылгъа дери уа – 5 процентден. Кёп сабийли юйюрлени къолайлыкъларын игилендириу жаны бла мадарла да толтуруллукъдула.

Айлыкъны эм аз ёлчемин ёсдюрюрге борчла салыннгандыла – 2030 жылгъа дери, бек аздан, эки кереге (2023 жыл бла тенглешдиргенде). Алай бла бир айгъа МРОТ,  бек аздан, 35 минг сом боллукъду.

Жашау болумла

«Ырахматлы эм къоркъуусуз жашау болумла» миллет борчланы чеклеринде жашау фондну, бек аздан, 20 процентге жангыртыргъа (2019 жыл бла тенглешдиргенде), жашау этерге къоркъуулу, осал журтланы азайтыргъа, жангы юйледе фатарланы  чырмаусуз сатып алырча онгла къураргъа муратла салыннгандыла. Аны бла бирге халкъ бирге хайырланнган солуу жерлени айбатландырыргъа (бек аздан, 30 минг жерни) белгиленеди.

 Указда коммунал инфраструктураны жангыртыуну, суу, ток бла жалчытыуну игилендириуню юслеринден да айтылады.

   Дагъыда пассажир транспортну жангыртыргъа,  хайырланыргъа жарагъан болжалдан эски болмагъан автобусланы санын 85 процентге жетдирирге белгиленеди. Пассажирлени жюрютген самолётланы жартысы ата журтлу боллукълары да жазылады  Указда.

 Излемлеге келишген жолланы санын ёсдюрюрге, аны хайырындан а  жоллада авариялада ауушханланы 2030 жылгъа дери 1,5 кереге, 2036 жылгъа дери уа эки кереге (2023 жыл бла тенглешдиргенде) азайтыргъа борчлу этилгенди.

 Халкъны газ бла жалчытыу социал программаны чеклеринде 2036 жылгъа дери, бек аздан, 3 миллион юй  газгъа къошулургъа керекди, ол санда 2030 жылгъа дери - 1,6 миллион юй.

 Келир алты жылны ичинде сабий садланы бла школланы мекямларын  тынгылы жангыртып бошаргъа керекди (тапландырыргъа тийишли мекямланы тизмесинде болгъанланы).

Экономика

«Ышаннгылы эм айныгъан экономика» бёлюмде да белгиленнгендиле магъаналы жумушла. Сёзге, тыш къыраллада чыгъарылгъан товарланы саны ВВП-ны 17 процентинден озмазгъа керекдиле.  Инвестиция болумну айнытыргъа,  халкъны файдаларын бла пенсияны кёбейтирге,  аланы ёлчемин инфляциядан кёбейтирге белгиленеди. 

  2036 жылгъа дери иги айныгъан 10 регионну бла  артха къалгъан 10 регионну   бюджетлерини ёлчемлерини башхалыкълары эки кереден кёп болмазгъа тийишлиди. Ол мурат бла федерал бюджетден болушлукъ берилликди.

 Дагъыда туризмден тюшген файда ВВП-ны 5 процентине дери ёсдюрюллюкдю. Эл мюлк продукция уа 25 процентге кёбейтилликди (2021 жыл бла тенглешдиргенде). Аны бла бирге тышына сатылгъан продукцияны 1,5 кереге ёсдюрюрге борчла салыннгандыла. Аны ючюн а тыш къыралла бла байламлыкъла къураллыкъды, ала бла сатыу-алыу бардырырча, жангы рыноклагъа чыгъарча инфраструктура къураллыкъды.

Указда   2030 жылда Россейни илму жаны бла айныгъан он къыралны санына кийирирге борч этилгенди. Дагъыда экономикада, социал сферада, къырал эм муниципал органлада цифралы мадарланы сингдириуню эм башха мадарланы юслеринден барады сёз.

 Битеу буйрукъла эсге алынып, 11 миллет проект жарашдырыллыкъды: «Узакъ ёмюрлю эм тири жашау», «Юйюр», «Жаш тёлю эм сабийле», «Кадрла», «Жашау этерге инфраструктура», «Хайырлы транспорт система», «Экология ырахматлыкъ», «Хайырлы эм конкурентли экономика», «Туризм эм къонакъбайлыкъ», «Халкъла аралы кооперация эм тыш къыралла бла сатыу-алыу», «Экономика эм къыралны цифралы жангыртыу».