Сёзю баргъан адам эди ол

Халкъым ючюн дей, аны сейирин къоруулай, азап чекген, жанларын-къанларын аямагъан жашланы юслеринден айтханда, айхай да, ол тизгинни ал сатырында баргъанладан бири, сёзсюз, Улбашланы Элмырзаны жашы Келлетди. Ол кёп сермешледе да болгъанды, уллу къуллукълада да ишлегенди. Ахырында «къара чёпге» тюшюп, жоюлуп кетгенди.

1914 жылда биринчи дуния уруш башланады. Келлет нёгерлери бла ары тебирегенде,  ашыра битеу эл чыкъгъан эди,  Австро-Венгрияны жеринде къызыу сермеш барады. Малкъарлы жашла кеслерини кишиликлерин кёргюзтедиле. Келлет да ал сатырдады. Бир жол андан юйюне къагъыт келеди. Анда былай жазады: «Немислиле  газ уруш этип, андан кёзлерим кёрмей къалгъандыла. Украинаны бир шахарыны къатында госпитальда жатама. Онгу бар эсе,  Хажи манга келсин». Атасыны къарындашы къагъытда жазылгъан адрес бла,  Келлетге барып биргесине эки ыйыкъ туруп келеди.

Саулугъу бираз иги болгъандан сора Келлет къуллукъ этген частына къайтады. Взводну  командири  болуп кёп сермешге къатышханды.

Келлет урушдан алгъыннгы къыралыбызны эм  сыйлы аскерини саугъаларына Георгий жорну юч даражасына,  тийишли болуп къайтханды. 1918 жылда Кёнделен аягъында 500 таулу жашдан атлы аскер къуралады. Анга Улбашланы Келлет бла Искендерланы Ибрагим башчылыкъ этедиле. Ала Ингушетияда, Гитче Къабартыда, Моздок тийресинде да урушхандыла. Келлетни биргесине  къабартылы жаш Аюп Амшоков да болгъанды. Келлетни юсюнден былай  эсгерген эди ол:

-Бир жол,  Ставрополь тюзлеринде бара тургъаныбызлай,  атлы аскерге тюбеп къалабыз. Бек кёп бар эсе ара 300-400 метр болур. Эки аскер да бетден-бетге къарап тохтайды. Акъла жанындан бир атлы,  къылычын да суууруп, къызылла таба тебирейди. Бизни жаныбыздан Келлет чыгъады. Эки аскерчи да бир бирге жууукълашханда, Келлет алгъаракъ болуп, къылычы бла сермеп, акъ аскерчини башын тайдырады. Андан кёлюбюз кётюрюлюп, биз ала таба атылабыз. Кимин къырдыкъ, башхалары къачып къутулдула. Алайда Келлетни хайырындан  хорламгъа жетишебиз».

Жангы власть келгенден сора (1920 жыл) Келлет Малкъарны ревкомуну таматасыды. 1921-1922 жыллада уа Малкъар район милицияны башчысыны экинчисиди. 1923-1927 жыллада уа Малкъар округ исполкомну председателини орунбасарыды. Алайда ишлей тургъанлай, ол дагъыда Малкъар округну халкъ судьясыды. Бу ишинде эки жыл урунады.

Адамлагъа  сёзю ётген адам эди. Тау эллеге барып, алада жашауну халын тинтип, къарыусузлагъа болушлукъ этгенди. Нальчикге кёчюп кетгенинде уа,  ауукъ заманны Гуляр Беровну юйюнде тургъанды. Къонакъбайы былай эсгериучю эди: «Келлет ишден кеч келгенди. Ауузланнгандан сора жазыу ишин бардыргъанды. Окъугъан да кёп эте эди»,-деп.

Отузунчу жыл а Улбаш улун Къабарты-Малкъарны облисполкомуну председателини къуллугъуна салынады. Ол кезиуден элледе ара мюлкле къуралып башлайдыла. Адамланы болгъан малларын ары жыйышдырадыла,  бир-бир жерледе жангы ишге къажау сюелгенле да чыгъадыла. Къайгъыла башланадыла. Власть бла демлешгенле уа,  сёзсюз,  ачырыкъдыла. Ол алай болмаз ючюн,  Келлет эллеге чыгъып, ангылатыу ишле бардыргъанды. Алай бла кёплени ёлюмден сакълайды.

Биринчи ара мюлкню 1930 жылда кесини туугъан эли Шауурдатда къурайды. Адамла ыразы болмасала да,  ол айтханны этдиле. Келлетни оноуу бла Шауурдатда ОГПУ-ну атын жюрютген колхоз къуралды.

Улбаш улу эллине келсе адамла мал союп табеп тургъандыла. Бир жол сабийле  аны машинасыны тёгерегине басынадыла. Ол а алагъа: «Школда иги окъусагъыз, Нальчикге жиберликме. Анда билим алып, машинала жюрютюрюксюз»,-деген эди.  Аты  айтылгъан Улбашланы Мутайны да Нальчикге ол келтирип,  Рахайланы Якуб къурай тургъан ансамбльге да ол къошханды.

Келлетни республиканы тийресинде жолла, кёпюрле къурулушуна да къыйыны уллуду. Къашхатау аягъында Жемталагъа баргъан кёпюрню да ол ишлетгенди.

Болсада, не кёп къыйын салсанг да, бирде жау болуп да къаласа: «Аман терк бийикге кётюрюп барадыла да, андан къалай кетгенлерин да билеме»,-деп,  Улбаш улу айтхан хапар жюрюйдю. Айтханыча да болады. 1934 жылда 3 сентябрьде къуллугъундан кетерилип, эл-мюлк управленияны таматасыны орунбасарыны къуллугъуна салынады. 1935 жылда биринчи июньда Келлетни ол ишден да кетередиле.

Алай бла Келлет жалгъан дау бла тутулады. Алтай жанында Темиртау тийресинде олтургъанды. Юйюне бир-эки къагъыт да жиберген эди. Кеси уа 1938 жылда тюрмеде ёлген хапары барды. Улбаш  улу халкъына жарагъан, аны айырма уланларындан бири эди.