«Инновациялы программаланы сингдирирге излеген устазлагъа билеклик этилликди, окъутууну жангы методикаларын хайырланнган битеулю билим берген махкемелеге болушлукъ тапдырыллыкъды»

Элбрус районда билим бериу программалагъа кёре юйрениуню качествосу, билим бериуню тамблагъы кюню – ол темалагъа болгъанды Темирланы Анатолийни районну Билим бериу управлениясыны таматасы Атаккуланы Нуржан бла ушагъы да.

- Нуржан Манафовна, мен билгеннге кёре, районну билим бериу системасында  тюрлениуле болгъандыла?

- Окъуучуланы азайгъанлары ючюн Тырныауузну 2-чи номерли орта школу  6-чы номерли орта школгъа къошулгъанды. Ары 4-чю номерли прогимназия кёчюрюлгенди, анда сабийле биринчиден тёртюнчю классха дери окъугъандыла. Бу тюрлениулени баш борчу билим бериуню ахшы качествосуна жетиудю эм кадр, финанс, материал-техника къолайлыкъны тап хайырланыуду.

Алай бла бизде бюгюнлюкде мектепге дери билим бериуню бардырыргъа эркинликлери болгъан онюч битеулю билим берген организация барды эмда къошакъ билим берген эки махкеме. Былтыргъы окъуу жылны ахырына 3479 окъуучу, 1637 юйрене тургъан сабий болгъанды. Битеулю билим берген системада ишчилени саны – 1149, ол санда 632 педагог.

- 2018-2019 окъуу жылны эсеплери?

- Тогъузунчу класслада окъугъанланы бары да аттестатла алгъандыла. Онбир классны тауусханла 176 эдиле, аладан 35-си мектепни «Окъууда энчи жетишимлери ючюн» деген майдал бла бошагъандыла. Тинтиулеге кёре, алгъын окъуу жыл бла тенглешдиргенде, 2018-2019 окъуу жылда  борчлу халда экзаменледен орталыкъ балл ёсгенди. Аны бла бирге уа бу предметледен изленнген эм аз порогну ётмей къалгъанла да бардыла.  Сайлаугъа кёре берилген энчи предметледен орталыкъ балл а азайгъанды. Мектепде ишлегенле аны юсюнден сагъышланыргъа тийишлидиле деп чертиригим келеди.

- Былтыргъы окъуу жылда район билим бериу махкемелени, педагогланы, окъуучуланы фестивальлада, эришиуледе, башха даражалы конкурс тюбешиуледе жетишимлери болгъанларын билебиз.  

- Кертиди, жетишимлерибиз бардыла. «Ана тилим – жаным, мени дуниям» республикалы эришиуде 5-чи номерли гимназия этнокультура билим бериу жаны бла эм иги махкемеге саналгъанды. Элбрус элни мектебини школгъа дери билим берген бёлюмю Гран-приге тийишли болгъанды.  Кёнделенни 4-чю номерли орта школуну школгъа дери билим берген бёлюмюню тамата къауумунда юйреннгенле «Миллет хазнабыз» республикалы конкурсда  бийик кёрюмдюлеге жеталгъандыла. Кёнделенни 1-чи номерли орта школуну педагогу Газаланы Аслижан Сюттюновна  «Билим бериу» проектни чегинде педагог ишде жетишимлери ючюн эм иги устазлагъа премия бериу жаны бла эришиуде хорлагъанланы санына киргенди.   

1-чи номерли лицейни башланнган классларыны устазы Мирзоланы Наталья Юрьевна  «Жылны устазы-2019» Битеуроссей  профессионал конкурсну  республикалы урумунда хорлап битеуроссей даражада Къабарты-Малкъарны кёргюзтюрюкдю. Нейтрино элде мектепни шкогъа дери билим берген бёлюмюню тамата юйретиучюсю Александра Львовна Ризаева  - Битеуроссей эришиулени стипендияларын бла грантларын алгъанладанды, Тырныауузну 3-чю номерли мектебини  школгъа дери билим берген бёлюмюню юйретиучюсю Элеккуланы Наталья Николаевна  «Жылны юйретиучюсю- 2019» конкурсну республикалы урумунда экинчи жерге тийишли болгъанды.

Къабарты-Малкъар къырал университет бардыргъан ачыкъ олимпиаданы  эсеплерине кёре хорлагъанланы бла призёрланы саны бла он иги мектепни арасына Кёнделенни 1-чи номерли школу да къошулгъанды – ол къауумда элде билим бериу учрежденияладан бу мектеп жангызды. Къарачай-малкъар тилни  иги билгенлени регионла аралы эришиуюнде Кёнделенни 1-чи номерли школу эм Лашкутаны мектепи бийик кёрюмдюле кёргюзтгендиле. КъМР-ни Къыраллыгъыны кюнюне аталгъан «Мой край родной» эколог-краевед республикалы эстафетада Тырныауузну 6-чы номерли орта школуну къаууму хорлагъанды.

Окъуучуланы «Илмугъа биринчи атламла» битеуроссей илму-практика  конференцияларында,  билим бериу махкемелени окъуучуларыны  чыгъармачылыкъ ишлерини «Белые журавли России» Битеуроссей конкурсунда, математикадан  «Кюн шахарда» бардырылгъан регионал олимпиадада да районну билим бериу организациялары жетишимли болгъандыла. 

- «Билим бериу» миллет проектни чеклеринде  сабийлени окъутууну эм юйретиуню тюрлю-тюрлю юлгюлери жашауда къалай бардырыладыла?

- Ахыр кезиуде районну билим бериу беш махкемеси  миллет проектни  юч бёлегин бардырыугъа къошулгъандыла. «Цифралы билим бериу кенглик» целевой модель Элбрус элни орта школуну мурдорунда бардырылады.  «Бусагъат заманны школу»  юлгю Кёнделенни 1-чи номерли мектебинде бла Быллымныкъында.  Билим бериу организацияланы мурдорларында цифралы эм гуманитар профильли билим бериу арала къураладыла.

«Хар сабийни жетишими» подпроектде сабийлеге къошакъ билим бериуде жангы жерлени къурау жаны бла  тизмеге 5-чи номерли гимназия эм Сабийлени бла жаш адамланы чыгъармачылыкъларын айнытыу ара киргендиле. «Билим бериу» миллет проектни жашауда бардырыугъа районну битеу билим бериу организациялары аз-аздан къошуллукъдула.

- Дагъыда не затны белгилерге боллукъду?

- Ата-аналары къарамай къойгъан сабийлени саны азая барады, ала юйюрледе ёсерча этиу иш тындырылады. Окъуучуланы саулукъларын кючлерча битеу школлада исси аш-азыкъ берилиу къуралгъанды, бир-бир къауумлагъа ол хакъсызды. Ол ишлеге былтыргъы окъуу жылда  жер-жерли бюджетден 12 миллион 93 минг сом бёлюннгенди. Жай солууда 5-чи номерли гимназияда саулукъ кючлендириу лагерь болгъанды, анда кёп сабийли эм къолайсыз юйюрледен14 жылларына дери 52 жашчыкъ бла къызчыкъ кюндюз тургъандыла.

- Бюгюнлюкде школгъа дери билим бериуге кёбюрек сабийни къошуугъа уллу магъана бериледи, сизде ол жаны бла иш къалайды?

- «Электрон сабий сад» системаны кёрюмдюлерине кёре битеу регистрация этилген сабийлеге 1 сентябрьге  школгъа дери билим берген бёлюмлеге направленияла берилгендиле. Школгъа дери билим бериу бла жалчытылыныу 100 процентге жетеди, эм гитче жыл санлыланы уа – 30,3 процентге. Энчи болумла изленнген сабийлеге онгла къураладыла, 1-чи номерли лицейни «Энчи сабий» ресурс арасында да ол санда.

Гитчелени саулукъларын кючлендирирча эки бассейн ишлейди: 1-чи, 10-чу номерли школгъа дери билим бериу бёлюмледе. Терек шахарда бардырылгъан республикалы  кёрмючде  «Живое образование – образование нового века» деген мастер-классны районну юйретиучюлери бийик даражада бардыргъанларын белгилерчады.

Алай чурумла да жерлерин табадыла. Районну школгъа дери билим бериу махкемелерине сабийлени жаланда 70 проценти жюрюйдю. Ол кёрюмдюню кётюрюрча, гитчелени саулукъларын кючлендириу жаны бла ишни  игилендирирге тийишлиди. Кёнделен бла Терс-Къол элледе сабий садла ишленирге керекдиле.

- Сизни оюмугъузгъа кёре, окъутуу-юйретиуню башха ызларында не этерге тийишлиди?

- Школчуланы экзаменлерини, битеуроссей олимпиадаларыны эсеплерини анализи  проблемаланы ачыкълагъандыла. Энчи предметледен мурдорлу билимлери болмагъанлары ючюн  педагогланы ол жанына жангыдан юйретиу курслагъа жибергенликге, ол преподаванияны качествосуна артыкъ аламат болмайды, бютюнда гитче школлада. Выпускникле эм аланы ата-анары бла профориентация тийишлисича бардырылмайды. Школну тауусханла сайларгъа эркинликлери болгъан бир къырал экзаменни бир энчи мурат бла сайламай, анстан айырып къойгъан шартла бардыла.

Жангы окъуу жылда предмет олимпиадалагъа хазырланыугъа, окъуучула бла система ишни бардырыугъа, олимпиада къымылдаугъа сейирни къозгъаугъа эс бурлукъбуз. Сабийлени бла акъылбалыкъ болмагъанланы къошакъ билим берген учреждениялагъа жюрюулерине да эс бёлюрге тийишлиди. Аланы акъылбалыкъ бола тебиреген кезиулеринде устазланы жанындан кёз-къулакъ болуу да осал къылыкъдан, право бузуудан сакъларгъа болушханын унутургъа жарамайды.

- Жангы окъуу жылгъа хазырланыу къалай озгъанды?

- Билим бериу махкемелени тынгылы ремонтуна жер-жерли бюджетден 4 миллион 300 минг сом  ахча бёлюннгенди.  Лашкута элни мектебини спортзалына тынгылы ремонт этилгенди. Сабийлеге къоркъуусуз болумла къуралырча битеу организациялада  энчи кнопкала орнатылгъандыла. От тюшюу сигнализацияла школгъа дери билим берген алты бёлюмде жокъдула. 2020 жылгъа бюджетни къурагъанда, аланы ортнатыргъа ырысхы бёлюуге къараллыкъды.

Школ китапханаланы фондларын толтурурча республикалы бюджетден 6 миллион 188 минг сом бёлюннгенди. Дерсликле бла жюз процентге жалчытылыннганбыз. Кёнделенни 1-чи номерли школуна эм Лашкутаны мектебине автобусла берилгендиле. Битеу школ улоула адамланы жюрютюрге эркинлик берген лицензированияны  ётгендиле, анга жер-жерли бюджетден 350000 сом бёлюннгенди.

- «Билим бериу» миллет проектни положенияларына таянып, районну билим бериу системасыны айныууну эм магъаналы борчларына къайсыланы санаргъа боллукъду?

-  Билим бериуде къоркъуусуз, бусагъатны излемлерине келишген цифралы кенгликни къураргъа керекди, аны ючюн информация-коммуникация инфраструктура жангыртылыргъа тийишлиди, окъуучуланы  хунерлерин ёсдюрюрге, къошакъ билим берген жангы жерлени къураргъа, илму эм техника ызланы айнытыргъа да. 

Инновациялы программаланы сингдирирге излеген устазлагъа билеклик этилликди, окъутууну жангы методикаларын хайырланнган битеулю билим берген махкемелеге себеплик, фахмулу жаш педагоглагъа болушлукъ тапдырыллыкъды. Школланы окъуу-материал къолайлыкъларын кючлендириу андан ары бардырыллыкъды, мектепледе аш-азыкъ бла жалчытылыныугъа эс буруллукъду. Квалификациялы кадрланы хазырлау иш да бардырылгъанлай турлукъду