Илму

Элбрус районда Нейтрино обсерваторияда "BEST" (Baksan Experiment on Sterile Transitions) деген сынау ишле  бардырылып башланнгандыла. Алимле нейтрино кесекчикни жангы тюрлюсюн излеу бла кюреширикдиле, деп билдиргенди РФ-ни илму эмда бийик билим бериу министрини орунбасары Григорий Трубников ТАСС агентствогъа.

Кёп болмай Сколковону илму-техника институтунда быйыл бла экинчи кере бардырылгъан «Остров 10-22» деген билим бериу  интенсив башланнганды. Анда регионланы  университетлеринден жюз эм  Россейни бла тыш къыралланы 1600-ге жууукъ илму-жарыкъландырыру араларыны келечилери ишлерикдиле. 

Филология илмуланы доктору, профессор, КъМКъУ-ну орус тил бла битеулю тил билим кафедрасыны мурдорунда диссертация советни келечиси Геляланы Ариукагъа алгъаракълада «КъМР-ни билим бериуюню сыйлы къуллукъчусу» деген ат берилгени аны таныгъанланы, биргесине ишлегенлени, ол окъутханланы да къууандыргъанды.

Адамны, битимлени, жаныуарланы геномларын тинтиу бла Къабарты-Малкъар къырал университетни медико-биология арасында он жылдан артыкъ кюрешедиле. Вузну биология, геоэкология эмда жанлары болгъан системаланы молекула-генетика мурдорларыны кафедрасыны таматасы Анзор Паритов билдиргенича, вуз адамны генлерин тинтиу жаны бла проект жарашдыргъанды. Энди аны быллай иш бла кюрешген ара къурау конкурсха жиберликдиле. РФ-ни Илму эмда бийик билим бериу министерствосу алгъаракъда быллай жерле къайсы организацияланы мурдорунда къуралыргъа боллугъун туура этгенди. 

Жер-жерледе губуланы санын азайтыр эмда аланы жайылыууна чек салыр умутда алагъа къажау мадарла бардырылып башланнгандыла бизни республикада. Роспотребнадзорну Къабарты-Малкъарда управлениясындан билдиргенлерине кёре,  бюгюнлюкге битеу да кёп къалмай 200 гектаргъа  дарман къуюлгъанды, ол санда сабийле кечиннген жай солуу эм саулукъландырыу учрежденияланы тийрелеринде 50 гектардан артыкъ жерлеге.

Маллагъа жукъгъан бек къыйын аурууладан бири нодулярный неда, башхача айтханда, узелковый дерматитди. Аны бла энчи вирусха жукъгъан малла къыйналадыла. Россельхознадзорну КъМР-де эмда Шимал Осетия-Аланияда Управлениясыны специалистлери айтханнга кёре, бу инфекция терк жайылгъанладан бирине саналады, кеси да малчылыкъгъа уллу заран салады. Сёз ючюн, деп айтханда, анга жукъгъан тууарланы 95 проценти окъуна къырылыргъа боллукъдула.

Республикабыздан тышында да белгили гляциолог, география илмуланы кандидаты Керимланы Абдуллах экспедиция бла Памирде болуп, СССР-ни бек бийик таууну – пик Коммунизманы (Таджикистан) тёппесине  (7495 м.) эки нёгери-айтхылыкъ альпинистле эм алимле Нурис Урумбаев эм Борис Струков бла бирге ёрлегенди. Бу тауну башында къардан Керим улу пробала алгъанлы 35 жылдан атлагъан эсе да, ол бюгюн да дунияда рекордха саналады. Нек дегенде андан бийикден алыкъа аллай затны киши мажармагъанды.

Х.М. Бербеков атлы Къабарты-Малкъар къырал университетде  «Суу  жашаугъа эмда керек табийгъат байлыкъды» деген темагъа «тёгерек стол» бардырылгъанды. Анда суу къолайлыкъны сакъларгъа бурулгъан  бир ненча магъаналы оноу  къабыл этилгенди.

Жаш тёлюню ишлери жаны бла федерал агентствода жаш тёлю проектлени Битеуроссей конкурсуну комиссиясыны кенгеши болгъанды. Анда бу (заочно халда ётген) эришиулени эсеплерин чыгъаргъандыла. Хорлагъанланы санында Къабарты-Малкъар къырал университетни келечилери да бардыла, деп билдиргендиле вуздан.

Россейни Илмула академиясыны КъМР-де Илму арасыны Информатика институтуну специалистлери ритейлер роботну къурагъандыла. Ол тюкенледе товар къалай тургъанына къарайды, аланы хар тюрлюсюн да жерине салады, керек болса, складдан ташыйды, деп билдиргендиле илму учреждениядан.