Маданият

Бизни республикада Художниклени союзу ишин тири бардыргъан биригиуледен бириди. Анга шагъатлыкъны  музейлерибизде, башха культура аралада къуралгъан магъаналы кёрмючле этедиле. Союзну ишини юсюнден бизге аны правленини председатели Геннадий Темирканов хапарлайды.

Хапар 

Эрттен сайын арбазына чыгъып, элге бийикден къараргъа бек сюйюучюдю Ариужан. Ариу юйле кёпдюле. Ол бийик юйлени башлары бла бир ариу макъам жюзюп баргъанын ол къулакълары бла угъай, жюреги бла сезди да, анга тынгылап сюелди

Бронтой Янгович Бедюров, алтай поэт, Алтай Республиканы халкъ жазыучусу, шаркъ тилледе тинтиуле этген тюрколог 1947 жылда Онгудай элде туууп, Куладада ёсгенди. Москвада М. Горький атлы адабият институтда эм СССР-ни Илму Академиясыны востоковедение институтуну аспирантурасында окъугъанды. 

Азинат ауруп жатханлы айдан озгъанды. Ёмюрде бары да тынчайгъынчы тёшекге кирмеген ынналары алай къарыусуз болгъанына жарсыйдыла бары да. Бири кетерге бири келип, аны кеси жангыз къоймайдыла юйдегиле.

Бусагъатда пандемияны хатасындан къыралланы араларында культура байламлыкъла къарыусузуракъ болгъандыла. Болсада уллу шахарлада жангы кёрмючле ачыладыла. 

Эшикни акъырын жабып, палатадан чыгъып кетген жашны алай этерин сакълагъанча:

– Кечгинлик бер, Зурият. Кесими жашаууму къураялмадым. Сеникин да буздум. Насыплы эталмадым. Жашым ючюн а сау бол, – дейди Хадис, аллында олтургъан тиширыудан тансыгъын алыргъа сюйгенча, кёзюн андан алалмай.

– Къой, энди аны несин айтаса, – дейди сюйдюмлю тиширыу, сыйдам таралып, жыйылып тургъан агъы танылгъан чачын артха сылай.

– Билемисе,  мен режиссёргъа окъургъа нек баргъан эдим?

Халкъыбызда келген оюнладан бек эрттегилисинден бири ашыкъ оюнду десек, ётюрюк болмаз. Аны уллу, гитче да бек сюйгендиле. Анга кёп адам къатышыргъа болады. Бюгюннгю жаш тёлю аны къалай ойналгъанын хазна билген да этмейди, жарсыугъа. Ол себепден юйретиучюле, сабийле да аны юсюнден бираз толуракъ билсинле деген мурат бла бу  материалны  жарашдыргъанбыз.

Бу кюнледе китап тапкаларымы жыйышдыра, Къудайланы Маштайны бир ненча къол жазмасын тапханма. Ала эски китапланы ичлерине къалай бла тюшюп къалгъанларын билмейме, алай узакъ жыллада тагъылгъан назму тизгинле жюрегими къозгъап, ариу илхамны шагъатлары болгъандыла. 

Къулийланы Борис 1938 жылда Нальчикде назмучу, жырчы Хажимусаны бла  ариулугъу кёз къаматхан Эфендиланы Зухраны жырны, музыканы сюйген, дуния адабиятдан хапарлары болгъан юйюрлеринде туугъанды. Алтыжыллыгъындан башлап, аны сабийлиги, жашлыгъы да Къыргъызстанда ётгендиле. Борис орта школну Фрунзе шахарда бошагъанды. Бери къайтханда, окъургъа медицина училищеге кирсе да, 1958 жылда, малкъар студия айырып,  Москвада Щепкин атлы театр училищеде окъугъанды. Аны бошагъандан сора, Борис нёгерлери бла бирге Нальчикде малкъар театрда ишлеп башлагъанды.

Озгъан ёмюрню 20-30-чу жылларында жангы къуралгъан къыралны культура ёсюуюне бек уллу эс бёлюннгенди. Элледе, шахарлада школлада, башха окъуу мекямлада да театр кружокла ишлегендиле, халкъ сахна оюнлагъа сюйюп къарагъанды. Театр искууствону кючю алай уллу болгъанын кёрюп, къыралны оноуда сюелген адамлары аны юсю бла инсанланы ол замандагъы саясат излемлеге кёре юйретир умутда, миллет театрланы къураугъа киришгендиле.