Маданият

– Ання, сен мени тенгли болгъанынгда не мурат эте эдинг? – деп сорады оналты жылы толмагъан туудугъу.

– Жаш заманымда, артда да ёмюрде жукъудан къанарыкъ сунмагъанма кесими, – дейди ыннасы. – Энди уа… онгум бар, алай кёз къысмай чыкъгъаным болады тангнга. Кече – ол сагъышла жолуду, эсгериуле жолу. Ала элтмеген жер а къайда?

Белгили грузин поэт Шота Руставели 12-чи ёмюрню ахырында туугъанды. Аны керти тукъуму белгисизди. Алимлени айтханларына кёре, аны аты ол жашагъан жерини аты бла байламлыды.

Эски жазыулагъа кёре ол Грецияда билим алгъанды эм Тамараны патчахлыгъында сыйлы жерни алгъанды – казначы болгъанды. Тамарагъа жууапсыз сюймеклиги аны монастырьге келтиргенди. Шота Руставели Иерусалимде ёлгенди дейдиле.

Жылла, адамла, къадарла… Жашау а тохтаусуз баргъанлай турады. Аны тирмен сууу кёплени алгъанды, алай бийик фахмулулукълары бла айырмалы инсанларыбыз а эсибизде жашагъанлай турадыла. Бюгюн биз да жашаууну асламысын халкъыны миллет тепсеулерин айнытхан, аны маданиятына уллу къошумчулукъ этген, КъМР- ни халкъ артисти, «Кабардинка» академиялы къырал тепсеу ансамбльни солисти, «Асса» сабий юлгюлю ансамбльни художестволу башчысы болуп тургъан Сотталаны Къаншауну сагъыныргъа сюйгенбиз.

Багъана – мал такъгъан чыпын неда кёпюрню юсюне, мекямны башына салыннган, аркъауланы кётюрюп тургъан чигинжи. «Эгечден туугъан келсе, юйню ара  багъанасы къымылдар», - деп айтылады нарт сёзде

«Азатлыгъы болмагъан бла насыбы къуругъан бирди, – деп сагъыш этеди Рамазан. – Ма ол себепден аланы, тас этсенг, жангыдан арымай-талмай излеп турургъа керексе…» Алай а кимни юйретеди ол мында, киши жеринде? Башкеслени къолларына тюшгенли, аны сагъыш этер заманы барды.

Шауаланы Хасан бюгюннгю адабиятда фахмулу, айтхылы, энчи кёз къарамы, уллу жашау сынауу болгъан, энчи хатлы прозачыларыбызданды. Окъуучула Шауа улуну бек сюедиле, аны къаламындан чыкъгъан затланы излейдиле, окъуйдула, кесин да, бизни Хасан деп, ийнакълап ариу кёредиле. Алай болмай да амалы жокъду. Нек дегенде аны чыгъармалары мен таулума деген инсаннга бек жууукъдула, аланы темалары уа сау Малкъарны, аны тарыхын, маданиятын, тамблагъы кюнюн толу ачыкълайдыла.

Олег Валерианович Басилашвили россей кино искусствода къараучула бек сюйген актерладан бириди. Аны жашау жолу да сейирди.

Элбрус районну Нейтрино элинде орта школда малкъар тилден бла литературадан устазы Жаппуланы Зайнаф окъуучулары бла бирге таматала айтхан жомакъланы, таурухланы, жырланы жазып алады. «Мен жашагъан Нейтрино эл 1944  жылда  8-чи мартха дери Губасанты деген атны жюрютгенди. Бир 50 жылдан бери аны аты Нейтриноду. Губасанты деген сууну эки жанында да эки эл болгъанды: Аргъы Губасантыда, сууну сол жанында, Тилланы тукъуму жашагъанды, берги Губасантыда уа Курданлары эл къурап тургъандыла, - дейди Жаппуланы Зайнаф. - Тиллары мени атамы ана къарындашларыдыла.

Бу кюнледе басмадан «Приэльбрусье» Самый высокогорный национальный парк России» деген китап чыкъгъанды. Аны жарашдырып басмалау паркны 35-жыллыгъына жораланнганды. Башламчылыгъ а бу ишде аны директоруну къуллугъун толтургъан Чочайланы Маликниди.

Бизни республикада Художниклени союзу ишин тири бардыргъан биригиуледен бириди. Анга шагъатлыкъны  музейлерибизде, башха культура аралада къуралгъан магъаналы кёрмючле этедиле. Союзну ишини юсюнден бизге аны правленини председатели Геннадий Темирканов хапарлайды.