Маданият

Ата журтну, юйню, тыпыр ташны темасы литературада, ол санда малкъар адабиятда да не заманда да сыйлы, энчи жерни алгъанды.   Бусагъатда уа аны юсюнден не къадар кёп айтылса да, артыкъ болмазлыгъы бла даулашырыкъ чыкъмаз.

Бюгюннгю кюнню болумларында биз барыбыз да тарыхыбызны бютюн багъаларгъа, билирге итинебиз. «Кесини озгъан кезиулерин билмеген халкъны келлик кюню жокъду», – дегенди Михаил Ломоносов. Керти да жангы дуния озгъан жылланы сыныкъларында угъай, ариу сакъланнган тарыхындан къуралыргъа тийишлиди. Ол унутмаугъа себепликни уа маданият къыйматларыбыз да этедиле, ол санда эсгертмелерибиз.

Сен эс жыйдыргъынчы, биз къууана билмеген халкъгъа ушап къалгъан эдик, бизге болгъан сюргюн терслиги къаныбызгъа кирип, анда-мында да журт къурап арып, ахлуларыбызны къабырлары кёп журтлагъа бёлюнюп.

Уллу Ата журт урушну башланнган жылны август айында, къырал башчыланы оноулары бла, маданият генофондну сакълар ючюн, фашистле бек къадалгъан, башларындан окъ-топ къуйгъан Москва, Ленинград шахарладан бизни республикагъа оналты мингден аслам адамны келтиргендиле.

Озгъан байрым кюн  Нальчикде В.Вороков атлы Маданият фондха   кёп адам келгенди. Аланы араларында жашла бла къызла   аслам болгъанлары уа бютюнда къууандырады. Нек дегенде ол кюн анда  орус романсны ингири болгъанды. 

  Белгили тюрк (узбек) назмучу, гуманист, акъылман, Хорасан деген тимурид ханлыкъны жамауат адамы Низамаддин Мир Алишер Навои (1441-1501) Герат шахарда туугъанды. Аны атасы къырал къуллукъчу эди, ата къарындашларындан бири Абу Саид – адабиятчы, экинчиси Мухаммад Али а – белгили музыкант.

Адам кесини ана тилини юсюнден не айталлыкъды?  Биринчи кере «ана», «ата», «кюн», «кырдык», «суу», «гыржын» дегенча сёзлени айтхан тилини юсюнден?

Укайланы Асей, белгили саудюгерчи, сатыу-алыу иш бла Канадагъа барып, анда иги кесек заманны туруп къайтханды. Ол узакъ къыралдан къуру къолу бла келмегенди – анасын, жашын, къызын да ары дери къарап кёрмеген саугъала бла къууандыргъанды.

Акъкъызланы Алийни жашы Якуб (1942 – 1994 жж.) КъМР-ни сыйлы суратчысыды. Тёбен Чегемде туугъанды. Кёчгюнчюлюкден къайтхандан сора, туугъан элинде жети класс бошап, Махачкъалада художестволу училищеге киргенди. Ол кезиуде кеси бла бирге окъугъан лезгинли къыз Сияра Меджидова бла юйюр къурагъанды. Бу кюнледе ол туугъанлы 80 жыл толады.

 Журналистни жашауунда унутулмазлыкъ кезиуле кёп тюбейдиле. Бюгюн мен жюрегимде ыз къойгъан аллай кюнлени бирин эсгерирге сюеме. Ол бизни битеу халкъ сюйген жырчыбыз, этнограф   Отарланы Омар туугъанлы  105- жыллыгъына жораланып бардырылгъан фестивальды. Анда эшитген халкъ жырланы уа бюгюн да унутмайма. Къалай хычыуун эдиле ала.