Маданият

Владикавказдан китап клуб Нальчикде Къулийланы Къайсынны атын жюрютген орамда орналгъан китапханада къонакъда болгъанды, аны чегинде Ирлан Хугаевни жангы чыкъгъан «Дом Давидов» деген китабын да кёргюзтгендиле.

Жаш къараучуну театрында Михаил Булгаковну «Морфий» чыгъармасына кёре жангы сахна оюнну хазырлай турадыла, ол биринчи кере маданиятны айнытыу арада кёргюзтюллюкдю.

Бу хапарны автору Огъары Малкъардан бизни хурметли окъуучубуз Темуккуланы Адилди. Аны сюжетлери барысы да хазна къалмагъанлай жашаудан алыннганладыла, бу жазманы жигитлери да болгъандыла жамауатда, аланы жашау болумлары тюшгендиле хапарны ёзегине. Сыйлы окъуучубузну бу тизгинлени магъаналары да жюреклерине жетерик болурла.

Бу кюнледе осетин поэт, драматург, адабиятчы, кёчюрмечи, Осетияны халкъ поэти, филология илмуланы доктору Нафи Григорьевич Джусойты туугъанлы 100 жыл болады. Нафи халкъыбызны ийнагъы Къулийланы Къайсынны бек сюйген, хурмет этген адамларындан бири эди. Бу эки уллу адамны араларында болгъан жылыулукъну юсюнден Къайсынны къызы Къулийланы Жанна жазгъан ыразылыкъ сёзню кесегин сизге туура этебиз. Ол бу сёзлени Нафи Джусойтыны 90-жыллыгъына атагъан эди.

Къалай ариуду бу жер! Къалай айбатды бу эл! Бютюнда Азинат жашагъан кюнлюм бетни башындан энишге къарасанг. Бирде кюн таякъла, кюз арты аны аякъ тюбюне атхан алтын чапыракъланы малтап, чабадыла тау бетле таба. Бирде  жаз башында кюмюш жауун жауады, жоллагъа, юй башлагъа, сууукъ тие, адамланы ашыкъдыра, бир баш букъдурур жерге къачыра. Къышда уа акъ къар тазалайды жыл узуну жыйылгъан букъуну. Жатады, къошун, шифер,  къанжал юй башланы жамап, арбазланы бирге ушатып, гебенлени кёплюгюне къууандыра, башларына акъ боккала кийдирип. Бюгюн а кюн бла бирге лейсан жауун жауады.

Бу кюнледе Х.М. Бербеков атлы Къабарты-Малкъар къырал университетни Отарланы Керим атлы маданият арасы бла университетни социал-гуманитар институтуну къарачай-малкъар кафедрасы бирге «Нарт Дебетни туудукълары» деген фестивальны ишин башлагъандыла. Аны Ана тилни кюнюню аллында бардырыу бу окъуу арада тёреге айланнганы белгилиди. Фестиваль ишин районлада, республиканы ара шахарында да бардырады. 

Бизни хант бла байламлы маданиятыбызны тарыхы теренди, буруннгулуду, аны бла даулашырыкъ да чыкъмаз. Ол байлыкъны бюгюнлюкге сакълай да келгенбиз, алай аны юсюнден жазыла, айтыла турмаса, ол бир кюнде унутулургъа да болур. Ол жорукъну эсге алып, огъурлу къарындашыбыз Толгъурланы Бекмырза да кеси заманында кёп иш тындыргъанды. Аны таулуланы буруннгу ашларыны юсюнден бир жазмасын бюгюн да эсигизге салайыкъ.

Хажомар бла Жабраил сабийликден бир бирлеринден айырылмагъан ахшы тенгледиле. Хажомар ата-ана къолунда жангыз жаш, Жабраилни уа эгечи, къарындашы да бар. Тауусулдула школ жылла. Мектепни бошагъан къызла, жашла билимлерин андан ары ёсдюрюрге, усталыкъ алыргъа шахаргъа кетдиле. Хажомар а элде къалып, къара ишге тохтады.

Унутур эсенг да, къалай унутхун – мында таудан чыкъгъан кюн анда, сюргюнде, тёнгереп келе эди да тангда, ол къызыл топну суратын этерге бояу тапмай къыйналгъанынг дуния кертилигин унутдура эди. Тауланы ишлерге сюе эдинг, сора кюнню. Унутхунчу… Ол кезиуде къайдан табарыкъ эдинг бояу? Кюлде, юзмезде ишлегенинге акъ чыранла орнатып, гара суула бардырып, башларында кюнню тохтатып, къушла учуруп, жан салыргъа уа къолунгдан келмей эди. Къоншу къызчыкъ Айгюль, сени этгенлеринге къарап туруп:

Къабарты-Малкъарны къырал телевидениясы 68 жыл мындан алгъа ишлеп башлагъанды. Ол къалай къуралгъаныны, аны айныу жолуну юсюнден фильм жарашдырыла турады.