«Сангырау болуп къалмазгъа кёп амалла бардыла»

Биз музыкагъа тынгылайбыз. Жууукъ адамларыбызны сёзлерине,  назмуланы кёлден окъугъаныбызда, аланы эшитгенибизге къууанабыз. Эшиталмагъанла уа къалай жашайдыла? Билмейбиз аны. Алай сангырауланы саны жер башында ёсюп баргъаны белгилиди. Сангырау болмазча не этерге тийишлиди? Аны юсюнден врач  Балаланы Жаухар бла ушакъ этгенбиз.

-Саулукъ сакълауну Битеудуния организациясыны ахыр эсеплери къууандырмайдыла:  жер жюзюню башында  жашагъанланы онеки  проценти тюрлю-тюрлю къулакъ аурууладан къыйналады… 

-Бу болум иги жанына айланыргъа да ушамайды, отоларингологланы ишлери бютюн  кёп бола барады.  

Аны  тохтатыр ючюн, не этерге тийишлиди? «Шошлукъ, мен сенден иги зат эшитмегенме»,-деп жазгъанды Илья Эренбург. Ол къужур тюйюлмюдю? Барды ол да. Бирде, кертиси бла да, шошлукъну излейсе. Алай  сангыраулукъну уа ырахатлыгъы кёпге созулмайды. Нек дегенде,  тауушсуз дуния кемча кёрюнеди.

- Бу жаны бла къыйналгъан адамла уа бюгюнлюкде аслам болурла?

- Арт заманда иги эшитмегенликге, сангыраулукъ болмазча кёп амалла бардыла. Ол ауруу жерин тапхан эсе да, аны кетерирча кёп жангы затла чыкъгъанлай турадыла. Аны бла бирге, сиз белгилегенигизча, андан къыйналгъанла кёпдюле. Хар бешинчи адамны бу жаны бла жарсыулары бардыла, ол къартны, жашны да аямайды.

Бу къужур болумда уа биз цивилизацияны терслерге керекбиз. Ол жаланда музыканы къаты этип тынгыларгъа сюйгенледе тюбемейди. Жаш адамла наушниклени эрттенден ингирге дери салгъанлай турадыла. Кече окъуна аланы тешерге унутуп, жукълап къаладыла. Алай бла ала музыка дуниядан, жангылыкъладан, китапладан, башха тилледен хапарлы боладыла. Былай къарасанг, хатасы да жокъду.  Алай аны бла къулакъларыны эшитиуюне къайтмазлыкъ заран тюшюредиле.

- Нек?

-Наушникледен чыкъгъан таууш барабанный перепонкадан жууукъда эшитиледи, бу органнга уа аны ол халда кётюрген къыйынды. Орта къулакъны къуралыууна кёре, сабыр тауушланы къатыракъ, къатыланы уа, ич къууушуну хайырындан, шошуракъ этер амалы барды. Наушникледе адам а, бийик тауушланы эшитирге итине, аны бек уллугъа салады. Аллайны уа къулакъла бир сагъатдан ары тёзмейдиле.  Токъсан децибелден ёрге болмазгъа керекди ол.

Кёрюмдюле бу тарихледен озсала, къулакъ анализаторлагъа къыйын заранла чыгъадыла.  Ала  къорууланмайдыла, нек дегенде, тауушладан арыгъан сингирле   кеслерини табийгъат функцияларын сакълаялмагъанларыны сылтауундан ол къычырыкъла ич къулакъны тюклю  аппаратын бузадыла.

ВОЗ-ну эсеплерине кёре, арт он жылда иги эшитмеген сабийлени саны тёрт кереге кёбейгенди.  Абаданланы арасында бу жаны бла иш мажалыракъды, аланы эшитген органлары къуралып бошап, аллай чурумлагъа тёзюмлюрек болгъанларыны себебинден. Андан сора да, таматала, не десек да, наушникле бла азыракъ хайырланадыла.

- Наушниклени сатханла аз чамланмазла.  Бюгюнлюкде тыш кёрюмдюлерини ариулугъундан сора да, тап, тауушну да бузмагъан тамаша  наушниклени рекламасы дайым да бардырылгъанлай турады да?

- Рекламагъа угъай демейме. Алай мен бек алгъа врачма. Кёз къарамымы да жаланда ол жаны бла  баямларыкъма. Алайды да, наушниклени бир ненча тюрлюсю барды. Къайсыланы сайларгъа, къайсыладыла къоркъуусузуракъла деп сорлугъугъузну да билеме.

Бу жаны бла табыракъла, тыш тауушланы эшитирге къоймай, уллу, къулакъны барысын да жапханладыла. Ала бла музыканы къаты этмесенг да, тап тынгылар онг барды. Бек къоркъуулулары уа къулакъгъа сугъулгъан гитчечикледиле. Аланы салгъан адам тыш тауушланы эшитгенини сылтауундан макъамланы уллудан уллу этип барады.

Быланы къаллай тюрлюсюн да хайырланнган орамда барса, къулакъларыны жютюлюгюн тас этгенини сылтауундан жол – транспорт болумлада терслеге чыгъадыла. Аланы кийген жаяу жолоучула бирсиледен эсе юч кереге кёбюрек машина тюбюне тюшедиле.

- Сора не этейик? Сабийле бу жаны бла къыйналгъанланы тизмелерин толтурамы барлыкъдыла?

-Мени акъылыма кёре, ата-анала сабийлерини айтханларын этип, алагъа мода излемлеге келишген, ариу наушниклени алмасала игиди.   Жаш адамла быланы хайырланып оздургъан кезиуню уа, не десек да, чеклерге керекди.

Жарсыугъа, башха мадар жокъду. Алай быллай къыйынлыкъ чыкъгъан эсе уа,  заманны оздурмай, аны отоларингологга неда сурдологга элтигиз. Багъыуну башларгъа керекди, санда – чархда къайтарылмазлыкъ болумла, сангыраулукъ да жерлерин тапхынчыгъа дери.

Къулакъгъа заран болгъан уллу тауушланы ахырысы бла да тыйып, специалистлени къолунда къан тамыр эм витамин терапияны бардырыргъа тийишлиди.