Ишинг кёп эсе, бир кюнню ичинде сау айгъа аш хазырла

Кюн сайын ишге жюрюгенле аш хазырларгъа заман табалмайдыла. Да сора къаллай амал этерге боллукъду? Жангызлай жашагъан адам бир ыйых кюнде сау айгъа хазырлаллыкъмыды ашны? Ол затланы юслеринден врач Мурзаланы Зулейха бла ушакъ этгенбиз.

- Къуруда тузланнган, бузлатылгъан затланы ашап турургъа жараймыды?

Айгъа бир кере  юй азыкъланы, шорпалагъа къошулургъа  кереклени, кёгетледен рагуланы эм башхаланы хазырлап, артда аланы терк окъуна отда мардаларына жетдирип,  хант къангагъа салып къояргъа болады. Сизге хар кюнден тюкеннге барыргъа кереги жокъду, ингирге не аш жарашдырайым деп сагъышха кирип, артда уа тазалап, туурап, биширип, къуууруп айланыргъа да тюшмейди. Морозилкадан котлетлени, запеканканы чыгъардыгъыз – эм бир ненча минутдан татымлы тюш неда ингир ашыгъыз хазырды!

- Къайсы ашланы бузлатыргъа болады? 

- Бузлатыу амал ашны татыусуз-тузсуз этгенча жаланда аны бла иги шагъырей болмагъанлагъа кёрюнеди.  Морозилкагъа не затны салыргъа боллукъду? Юйде этилген пельменьлени, отбивнойланы. Дагъыда тефтельлени, голубцылени, къыймаланы, ичлери фаршдан толтурулгъан татлы чибижилени, кабачокланы, патиссонланы, пловну, картофдан этилген зразылени, кёгет котлетлени, блинлени, сырниклени, запеканкаланы, варениклени, татлы эм бал тузу болмагъан пирогланы, кекслени, печеньени, пиццаны, лазаньяны, ичи фарш бла толтурулгъан чабакъны, компотха керек затланы, бульонланы, хазыр шорпаланы. Сиз кафеде алгъан ашларыгъыздан эсе татлыракъ боллукъдула ала.

- Бусагъатда кёпле салатланы окъуна бузлатадыла!

 - Тюкендегиледен эсе ала иги да татыулуладыла. Тюкен сосискала бла онбеш-жыйырма минутха хазырланнган  женгил азыкъланы (ишден сора кимни къарыуундан келеди да бу жаны бла тамашалыкъла жарашдырыргъа)  къыйын, иги ашла алышындыргъандыла. Тыкъ-тыкъма толтурулгъан морозилка иги юй бийче болургъа себеплик этеди!

- Бузлатылгъан ашны энтта да бир хайыры – аны ахча жаны бла артыкъ уллу болмагъан къоранчсызлыгъыды да?

- Хау, кесигиз санап бир кёрюгюз. Суу, электрокюч къоратмайсыз кюн сайын. Печь бла духовка энди сагъатдан артыкъ угъай, он-онбеш минут ишлейдиле. Кир сауутла да биле-биле азыракъ боладыла.

Тюкеннге барыу. Алгъын сиз гипермаркетге хар ыйыкъдан бара эдигиз, энди ол жолоучулукъла айгъа бир кере чыгъадыла. Хау, юйюгюзню къатында тюкенчикден бир-эки кере сют бла гыржын алыргъа тюшерикди. Бир-эки кере, он-онбеш угъай! Ол а бензиннге къоранчларыгъызны да азайтырыкъды.

- Жылны кезиуюне кёре продуктла къошаргъа керек болурбуз бузлатхан ашлагъа?

- Жайда гедигинни (укроп), гелендирни (петрушканы), шпинатны, чибижини, помидорланы, патиссонланы, баклажанланы, хыярны, эрикни, клюкваны бла брусниканы бузлатып къойгъан хайырлыды. Биринчиден, къышда ала эки-юч кереге кёбюрек ахча турлукъдула. Экинчиден а, былада, сёзсюз, бусагъатдача кёп витамин боллукъ тюйюлдю.

- Къалай бузлатыргъа керекди?

- Чабакъны – энчи пакетледе, аны алгъындан тазалап, къургъакъсымазча суу бла сымарлап. Бир-бир производительле аны алай эки-юч кере этедиле: алагъа сууну чабакъны багъасы бла сатхан бек файдалыды.

Этден эритмегенлей хазырларгъа тийишли полуфабрикатла этсегиз игиди. Уллуракъ туурамла бла бузлата эсегиз а, аланы пергамент къагъытха чёргегиз.

Кёгетлени (картофдан къалгъанларын) тазалап, туурап, къангачыкъны юсюнде жаяргъа, артда уа пакетге къуяргъа. Морозилкагъызда хазыр жыйымдыкъ смесьлеригиз болсала игиди – шорпалагъа, гарнирлеге, кёгет рагулагъа… Ол халда ала онсегиз градус сууукълукъда эки жыл сакълансала да, бузулмайдыла.  Быланы эритмегенлей хазырларгъа тийишлиди.

- Жилекле бла терекледе ёсген кёгетле уа?

- Аланы айырып, пакетледе бузлатадыла. Каклагъа, пироглагъа эм компотлагъа аланы эритмегенлей къошаргъа жарайды. Алай эритирге кёлленнген эсегиз а, табакъгъа керек ёлчемигизни алыгъыз да, микроволновкагъа салыгъыз. Неда пакетни сууукъ суугъа батдырыгъыз – ала терк окъуна либизиреп, ариулукъларын, татыуларын, ийислерин да тас этерик тюйюлдюле.

- Жууаланы (гриблени) да бусагъатда кёпле хайырланадыла.

- Аланы бузлатырны аллында айырып, иги жуууп, экинчи сууда онбеш-жыйырма минут биширедиле. Сюзгючге алып, мылылары саркъып, сууугъандан сора пакетлеге жыйып, морозилкагъа алай жибередиле. Аланы ууакъ этип, бузгъа деп этилиннген формачыкълада къатдырыргъа да жарайды. Ол жууаладан тёртгюлчюклени уа татыу берирча тюрлю-тюрлю ашлагъа къошаллыкъсыз.

Шорпаланы (картофу, татыу берген ханслары, макаронлары да болмай) бузлатыргъа деп этилиннген контейнерлеге къуяргъа керекди. Ала жокъ эселе уа, къыйырларына дери толтурмай – мияла банкалагъа.

Котлетлени, фрикаделькаланы, ёжиклени, тефтельлени, пельменьлени, варениклени, къангачыкъда бузлатып, пакетлеге жыяргъа керекди. Эритмегенлей хазырларгъа.

Голубцылени холодильникге чийлей саладыла. Алгъа къангачыкъда, артда уа пакетге жыйышдырып.

Лазаньяны, пловну, пиццаны, пирогланы, эт эм чабакъ паштетлени хазыр этип, пакетледе неда контейнерледе  сакълайдыла. Керек заманда аланы чыгъарып, жылытып къоясыз.

Картофну  жаланда эзилгенлей баш магъананы тутхан азыкъ бла бирге асыраса игиди – эт кусок неда чабакъ бла.

Ичлери болгъан блинлени, аш-азыкъгъа жарагъан плёнкагъа чёргеп, бузлатыргъа деп жарашдырылгъан контейнерге саладыла. Эритмегенлей хазырларгъа.

Гыржын, кексле, булкала, круассанла аш-азыкъгъа жарагъан пакетледе сакъланыргъа тийишлидиле.

- Вареньени эм бал туз бла эзилген жилеклени  уа къайда сакълайыкъ?

- Аланы морозилкагъа контейнерледе неда пластик стаканлада саладыла. Желени уа бузлатыр кереклиси жокъду: сууукъдан ол бузулургъа болады.

Томат пастаны бла соусланы да стаканчыкълагъа неда контейнерлеге къуйса игиди.  Отоу температурада эритирге. Майонезни, кремлени, муссланы къатдырыргъа ахырысы бла да жарамайды, ала андан сора ууалгъан этедиле.

Чагъырны бузгъа деп жарашдырылгъан формачыкълагъа къуяргъа боллукъду. Андан тёртгюлчюклени уа артда соуслагъа, этден, чабакъдан ашлагъа къошаргъа жарайды.

- Магъанасына кёре, бузлатыу ол да консервированияды, алай бал тузсуз, тузсуз, уксуссуз.  Тюзмю ангыладым?

- Консервирование этилинсе, аш-азыкъда витаминлени жаланда къыркъ беш-элли проценти къала эсе, бузлатылгъандан сора уа жетмиш беш-сексен проценти сакъланады. Жарсыугъа, бизни онсегиз градус сууукълугъу болгъан морозилкаларыбызны  витаминлени элли беш-алтмыш процентин къояргъа къарыуларындан келеди.