Ашарыкъланы качестволары жазылгъан мардаларына нек келишмейдиле

Бюгюнлюкде тюкенледе сатылгъан ашарыкъланы качестволары жазылгъан мардаларына келишмегенлерини юсюнден кёп жерледе айтыла турадыла. Биз ара басмада ол жаны бла белгили россейли экспертлени оюмларын басмалайбыз.

Шёндю сют ашарыкъланы жарашдыра туруп, керти сары жауну орунуна  иги да учуз болгъан битим жауланы хайырланадыла. Сёз ючюн - пальма жауну. Ол а адамны чархына иги жарашмагъан затды, дейди сют чыгъарыучуланы Миллет союзларыны алгъыннгы правленини таматасы Андрей Даниленко.

Ётюрюк сют башны керти сют башдан башхалыгъын тохташдырыуну бир бёлек амалы бардыла. Хар заманда да сют башны ким чыгъаргъанына эс буругъуз. Атлары айтылгъан предпринимательле  сют башны игилигин тийишли даражада тутаргъа кюрешедиле. Къаллай бир заманны сакъларгъа боллугъуна да къарагъыз.  Ётюрюк сют баш керти сют башдан эсе кёпге дери бузулмай турады. Асыры учузуна да ышанмагъыз, ол ётюрюк сют баш болургъа боллукъду. Битим жаудан жарашдырылгъаны ауузда терк эримейди эм аны сют татыуу да болмайды. Ётюрюк сют баш холодильникде кёп турса, чириген татыу этерикди. 

Жалгъан ишле бла кюрешген предпринимательле, терк файдалы болургъа итине, жетмеген балны жартысы нектар бал болгъан продукцияны сатаргъа кюрешедиле, дегенди  Россейли регионланы жамауат биригиулерини бал чибинчилерини  таматасы Александр Кукс. Аны айтханына кёре, нектарда мылы - 75 процент, жетмеген балда жыйырма процент болады. Жетмеген, бал терк окъуна ачып къалады. Балны жетгенин бла къалгъанын, къашыкъчыкъны балгъа сугъуп, ёрге тартсагъыз билликсиз. Жетген бал созулгъан этеди. Жетмеген созулмай, юзюлюп къалады.

Хар заманда да бал къаллай татыулу болгъанына эс буругъуз. Керти бал алгъа тамагъыгъызны къыздыргъанча этип, артда уа, бал чибинле аны къаллай гюлледен жыйгъан эселе да, аллай татыу этерикди ауузугъузда. Татыуу, ариу ийиси да жокъ эсе, мияла конфетча неда кюйдюрюлген бал тузча татыу эте эсе - ётюрюк балды.

Олива жауну алырдан алгъа экспертле этикетканы тынгылы окъугъуз, сора бетине эм татыууна эс буругъуз,  дейдиле. Этикеткасында къайда жарашдырылгъанындан сора да,  шешалагъа къайсы къыралда къуюлгъаны да жазылып болургъа керекдиле. Оливала ёсмеген къыралда шешалагъа къуюлгъан жауну алмагъыз.

Иги олива жау окъуна кюн тийген жерде кёп заманны турса, бетин тас этеди, татыуу да, жараулу затлары да кетедиле. Ол себепден запасха деп кёп алыргъа жарамайды. Бир кесекге холодильникге салсагъыз окъуна  башы кёмюк этерикди.

Багъалы чабакъ жыйны окъуна да иги болмай къалыргъа боллукъду. Керти икрада мылы бек аз болургъа, жыйыкъла да саучукъла болургъа керекдиле. Ётюрюк икра окъуна да чабакъ ийис этерге, тюрсюню да, бюртюклерини формалары да керти жыйны кибик болургъа боллукъдула. Аллай икраны тишигиз бла эзип билаллыкъсыз керти болгъанын. Керти жыйны бюртюгю, тишле бла къысханда, атылгъан этеди, татыуу да ачыракъ болады, ётюрюгю уа - эзилип къалады. Икраны къайнар суу бла айырыргъа да боллукъду, керти икраны бюртюгюн къайнай тургъан суугъа атсагъыз, белогу бише башларыкъды,  сууда акъ сызлыкъ къоя, кеси уа бузулмай къаллыкъды Ётюрюк жыйны уа къайнар сууда формасын тас этеди эм эрип башлайды.

Былай къарап, краб таякъчыкъла иги не аман болгъанларын билаллыкъ тюйюлсюз, дегенди «Россейни чабакъчыларыны союзларыны»  таматасы Алексей Цессарский. Аны жаланда лабораториялада тохташдыраллыкъдыла. Алай эсе, хайырланыучула не этсинле? Айтырыгъым - аллай ашарыкъланы аз ала туругъуз.

 Чёргелген къагъытда айтылгъанына кёре, алагъа крахмал, бояула, консервантла эм чабакъ фарш къошадыла. Чабакъ фарш да 10 процентден кёп болмаучуду. Тинтиуле бардырылгъандан сора, краб таякъчыкъланы 90 проценти неден этилгенин тохташдыралмагъандыла экспертле окъуна.

Чабакъ консерваланы сатып алгъан адам анда чабакъ эм соус къаллай бир болгъанларын бир заманда да тохташдыраллыкъ тюйюлдю.  Бир-бир предпринимательле аны аслам хайырланадыла. Соус не къадар кёп болса, чыгъаргъан къоранчла аллай бир аз, файда уа аллай бир кёп болады.

Чабакъ промышленностьда керти консервантланы синтетикалыла алгъандыла. Производительле да чабакъны ёлчемин кёбейтирик затланы кёп къошадыла. Банка тынгылы жабылмаса, анда болгъан тутурукъ ашха киреди, сора ашарыкъны ачытады.Консервантлада болгъан бактерияла ашарыкъны бетин эм ийисин болгъаныча тутадыла эм аны сакълауну болжалын кёбейтедиле.

Шёндю лосось, форель эм сёмга чабакъланы тюкенледе сатылгъанларыны 95 процентин фермалада жалгъан ашла бла ёсдюредиле. Аланы этлерин сизни аууз сууларыгъызны келтирирча къызгъылдым этер ючюн, чабакъ ёсдюрюучюле алагъа бояулу ашла бла багъадыла.

Алдаулагъа адамла башха чабакъланы сатып алгъанда да тюберге боллукъдула. «Ол чабакъла бири бирине бек ушайдыла - акъ чабакъ да, хек чабакъ да башлары, терилери кетерилип болсала, бирин биринден айыраллыкъ тюйюлсюз. Треска чабакъны орунуна хек чабакъны салып, треска чабакъды деп жазаргъа, анга да сертификатны къошаргъа да боллукъдула» - дейди Цессарский.

Чабакъ къайсы къумалы болгъанын тохташдыраллыкъ лабораторияла битеу къыралда окъуна бек аздыла. «Аланы бармакъларынг бла санап окъуна чыгъаргъа боллукъду», - дейди  чабакъчыланы союзларыны  таматасы.

Креветкаланы тутханлай окъуна бузлатадыла, юслерин да буз къап бла жабадыла, сынмасынла деп. Юсюнде бузу быллай бир болургъа керекди деген закон да жокъду, аны хатасындан креветкаланы тутуучула эм сатыучула бузну 40 процентге дери кёбейтедиле.

Креветкаланы тенгиз жагъалагъа жууукъдагъы суулада да ёсдюредиле. Аны хатасындан аланы этлеринде ауур темирле эм антибиотикле болуучудула. Асламысында уа адамны чархындан кетмей бек кёп туруучу - левомицин. Былай къарагъанда, аллай «дарманла» бла ёсдюрюлген креветканы айыраллыкъ тюйюлсюз. Экспертле да тенгизде тутулгъан креветкаланы хайырланыгъыз дейдиле. Бек башы уа - жангылмасагъызды  упаковкада жазылгъанына эс буруп окъугъуз.

Тютюнде къакъланнган чабакъны кёп ашасагъыз, саулугъугъузгъа заран тюшерге боллукъду. Бизде чабакъны жукъа тютюн бла къакълайдыла асламысында. Ол а бек кючлю канцерогенди.

Тюз технология бла къакъланнган чабакъны жукъа тютюн бла къакъланнганындан айыргъан къыйынды, алай эсе да, айырыргъа уа боллукъду. Сатыучугъа кесип кёргюзтюгюз дегиз. Тюз къакъланнган чабакъны кесилген жеринде эти акъсылдым боллукъду. Андан сора да, чабакъ къачан къакъланнганына, къалай сакъланнганына да эс буругъуз. Чабакъ  эртте къакълагъан эсе, къалай сакъланнганын билир онг жокъ эсе, анда заранлы микробла болургъа боллукъдула. Аллай чабакъны ашасагъыз, ууланырыгъыгъызгъа сёз да жокъду.