Насыбына ие болалмагъанды

Газет бла дайым байламлыкъны юзмей жюрютген уланларыбыздан бири Огъары Малкъардан Темуккуланы Адилди. Бюгюн аны окъуучуларыбызгъа сейир болур деген мурат бла керти болгъан ишни юсюнден материалын изданияны сайтында басмалайбыз.  

Темирбек бла Сурайхан бийик окъуу юйге бир жыл кирген эдиле. Окъуу юй десенг да, аллай болсун - Саратов Къырал университетни юристле хазырлагъан факультети. Ёкюллени, прокурорланы, судьяланы -законлукъну, тюзлюкню къоруулагъанланы хазырлауну ол заманлада къырал къолундан аз да ычхындырмагъанды. Студентлени ниет тазалыкъларына, билимлерине, кеслерин жамауатда жюрютгенлерине бек къаты къаралгъанды. Ол жаны бла бир тюрлю чуруму болгъанны вуздан арсарсыз къыстагъандыла.

Студент кезиуге «насыплы заман» деп бош айтмагъандыла. Бири биринден ариу къызла - кёп, жашла да - алагъа кёре. Экилерине да сайлау уллуду. Темирбек бла Сурайханны акъыллары бирге терк келишген эди. Биринчи курсда окъуна быланы араларында уллу сюймеклик жаратылып, эки жюрекни бир этди. Университетни окъуу залында, кечге дери олтуруп, семинарлагъа, зачётлагъа, экзаменлеге хазырлана, бош заман чыкъса уа, бирге киногъа барыргъа бек сюйюучю эдиле.

Алай бла зауукълу жылла бошалдыла, ишлер жерлерин сайларгъа керек болду. Шёндю окъууларын бошагъан жаш адамлагъа иш тапхан кюч болгъанлыкъгъа, ол заманлада алагъа ишге тохтагъан борч эди. Къыралгъа керек жерде юч жыл ишлегинчи, жаш специалист дипломун къолгъа алалмагъанды. Ол иги, не аман болгъанын мен айырмайым. Окъуп алгъан усталыкъларына кёре иш тапмай жунчугъан жашлагъа бла къызлагъа сорургъа керек болур, эштада...

Экисине да туугъан республикадан кенгде башларгъа тюшдю урунуу жолларын: деменгили къыралны азмы эди юристле керек жерлери! Темирбек судебный приставланы службасыны таматасына, Сурайхан а прокурорну болушлукъчусуна салындыла. Сюдню оноуун къагъытда къалдырыргъа, къыралны законларына бузукълукъ салыргъа кюрешгенле, тюз шёндюча тюйюл эсе да, ол заманлада да жете эдиле. Аны себепли ишлери бек къыйын эм жууаплы болгъанды. Была да, тири урунуп, махтаугъа тийишли болуп турдула. Бир жылдан а, юйюр къурап, насыплы жашап башладыла.

Жашчыкъ туугъанда уа, кеслерин бютюнда насып тыпырлыгъа санадыла. Энди Сурайхан Темирбекни сюймеклигине, ол аны жюрегин бир заманда да къыйнамазына толу ышаныпды. Ышанмай а! Атасы жашчыгъын, къалай эсе да, бир энчи сюйгенча кёрюне эди насыбы тутхан тиширыугъа. Алгъын ишден сора тенглери бла кафеде олтуруп, юйге кечирек жыйышхан кезиулери бола тургъан эселе да, энди ишчи заманда жашчыгъына, юй бийчесине да асыры тансыкъ болгъандан, юйге аз да мычымай келеди. Тулпар уланчыкъ атаны антлы шуёхларындан да айыргъанды.

Алай бла Темирбек бла Сурайхан, экисини да ишлер болжаллары тауусулгъанлыкъгъа, кеси республикаларына къайтыргъа ашыкъмадыла, ишлеринден, аламат коллективлеринден айырылыргъа сюймедиле. Мында, сен ишинги бардыра эсенг, жарашыулу эсенг, къайсы миллетден болгъанынг бла кишини ауарасы жокъду. Кёп сагъыш этгенден сора жерлеринде жашаргъа-ишлерге оноулашдыла. Шёндюгю халгъа кёре терс этмеген эдиле: таш тюшгенлей, бир жерге илинип, аман болса да, анда кечинирге кюрешип тургъандан эсе, кесине мадар излеген къайда да ахшыды.

Жарсыугъа, адамны жашауу бир халда барып турмайды. Сурайхан эрини кесине, сабийге да тюрлене баргъанын алгъаракъдан да сезген эди, алай аны къалай ачыкъларгъа билмей тургъанды. Темирбег а юйге бирде кече ортасында, бирде уа танг ата жыйышып тебиреди: къоркъгъан, буюкъгъан, уялгъан да жокъ. Юй бийчеси сёлешсе уа, «ишим кёп эди, тенгими туугъан кюню эди» дегенча болмачы сылтаула айтып, сабийин къубултургъа да унутуп, жатып къалады. Артдан-артха уа, ичип, эсирип, Сурайханнга айтмагъаны къалмай, тырман этип, жюрегин бек къыйнайды.

«Темирбек мени бек сюе эди, не болуп къалды анга, ол жаз башында эриген къарны мылысыча, къуруп нек къалды?» - деген соруу кетмей эди жаш тиширыуну акъылындан. Эрини къылыкъларына тёзалмай, ол сёзню кесгин салды: былай этип турлукъ эсенг, бизден башха бол да, сюйгенингча жаша!

Темирбек, къууаннганын букъдурмай, жууаплады:

-Манга кереги да олду. Мен башха тиширыуну сюйгенме, аны бла жашарыкъма. Сенден айырылама, жашымдан-угъай. Анга алимент тёлеп турлукъма, не кереги болса да, билдирсенг, болушургъа угъай демем.

-Бизге сени ахчанг да, бохчанг да керекмейди, - деди да, жашчыкъны алып, башха отоугъа кетди. Чыкъгъанында - эри жокъ. Бираз эс жыйып, мындан ары къалай жашарыгъыны юсюнден сагъыш этди. Юйюрню бузгъан тиширыу да прокуратураданды. Бек омакъ, кесине къарагъандан башха ауарасы болмагъан, эрлени терк-терк алышындыра тургъан.

Жашчыгъы Тимур а аз апчытмагъанды анасын, атасы къайры кетгенин сурап, мен анга барама деп да. Темирбекни жангы къатыныны аты уа бир сейир эшитиле эди Сурайханнга - Евдокия. Аллын была бир заманда шуёхла окъуна болуп тургъандыла. Энди ол башын ёхтем кётюрюп жюрюйдю кюндешини къатында... Бу халда туралмазлыгъын ангылап, Сурайхан, он жылы толгъан жашчыгъын да алып, республикагъа къайтды. Бир белгили жууугъуну юсю бла шахарны прокуратурасында ишге тохтады.

Тимур окъуугъа итиниулюгю, ариу къылыгъы бла да аллына адам ётдюрмей окъуйду лицейде. Жашауу тап халгъа келгенине къууаннгандан, жашы бла да ёхтемленнгенинден, Сурайхан, тирилип, жашнап, жангыдан жаш болгъанча кёрюнеди.

Лицейни алтын майдалгъа айырмалы бошагъанлай, ата- анасыны ызы бла бара, Тимур да Саратовда юристле хазырлагъан факультетге кирди. Аны тауусхандан сора уа ректорну буйругъу бла аспирантурасында окъуп башлады. Кюнлени биринде жаш, анасына сёлешип, атасы Темирбекни бир сейирлик халда кёргенин, ол а жашын арталлыда танымагъанын билдирди.

Кертисин айтса, жаш да атасын кючден таныгъанды: вокзал тийресинде ичгичилени ортасында, сакъалы эрттеден жюлюнмей, зыккыл кийинип, замансыз къарт болуп. Сурайхан анга сейир этмеди. Бу кюннге ол игиликни кётюралмай жетген эди.

Тимур кандидат диссертациясын къоруулагъанда, Сурайхан Саратовха келди. Мында жашыны ишини, кесини адамлыгъыны юсюнден да айтылгъан ариу эм бийик сёзлени эшитгенинде, ананы жюреги кёк бла тенг болгъан эди. Илму Советни членлери - къыралгъа белгили алимле - малкъарлы жашны илму ишине бийик багъа бичип, анга юрист илмуланы кандидаты деген атха тийишли болгъанын бирча ыразылыкъда къол кётюрюп билдирдиле.

Банкетден сора экиси да Тимурну общежитде отоууна тебиредиле. Орамда айбат кийиннген адамла толу, арлакъда алларында уа бу жамауатха келишмеген биреу келе тургъанын кёрдюле. Тимур атасын таныды, алай анасына жукъ да айтмады, кеси биллик эсе кёрейим деп. Жууукълашханда, Темирбек Сурайханны таныды да, не айтыргъа, не этерге да билмей, абызырады. Сора, сейирлигин букъдурмай, былай сорду:   -Бу къатынгдагъы кимди?

 -Жашым, - деп жууаплады тиширыу.

-Бизни жашыбызмы? - деп сорду, жюреги къалтырай, насыпсыз.

-Мени жашым, - деди да Сурайхан, Тимурну къолтугъундан алып, аз да артха къарамай, жолу бла кетди...