«Насийхатчылыкъны къуралгъаны аламат жумушду»

Узакъ тау элде ёсген жаш тёлю окъуу махкемеледе билим алып, артда ызларына къайтып ишлерге итинселе, аллай шарт кёллендирмей къоймайды. Нек дегенде туугъан, жашагъан да эллерин айнытырыкъ, аны тамблагъы болумун игилендирлик, жамауатны мурдорун къурарыкъла да аладыла – бюгюннгю жаш тёлюбюз.

Зольск районну таулу эллеринден биринде – Кичибалыкъда - ёсген Умарланы Зульфия да аллайларыбыздан бириди. Ол педагогика колледжни жетишимли бошап, ишлерге кеси окъугъан школгъа келгенди. Билимин университетибизде андан ары да ёсдюргенди. Башланнган класслада окъутады. Быйыл устазлыкъ жолунда экинчи тёлюню билимни дуниясына тюшюндюре, жазаргъа-окъургъа да юйретирикди.

Ол окъутурукъ биринчи классха уа онтёрт сабий келликди деп сакълайды. Мектепде алыкъа тёрт жылны ишлегенликге, ата-анала аны жууаплылыгъы, гитчелеге къайгъыра билгени ючюн ыразыдыла. Жангы окъуу жылны аллында биз аны бла ишини юсюнден ушакъ этгенбиз.

- Зульфия Исламовна, бюгюнлюкде жаш адамла школлагъа ишлерге алай бек да бармайдыла. Сен къалай бла сайлагъанса устазлыкъны жолун?

- Сабийлигимде мен устазма деп, къолума китапны алып, эгешчиклерими окъутама деп кёп ойнагъанма. Артда кесим мектепге жюрюп башлагъанымдан сора уа, биринчи устазым Гызыланы Венера Хамитовнагъа ушаргъа да сюйгенме. Ол хар сабийге да энчи эс бура билгенди. Классыбызда он окъуучу бар эдик да, барыбызны да бир бирибизден айырмай, тенг кёргенди. Арабызда шуёхлукъ болурча да этгенди.

Орта къауумдагъы класслада болгъанымда уа, бизни орус тилден бла литературадан окъутхан, кеси да класс башчыбыз болуп тургъан Топалланы Лейля Орусбиевнаны къалай ишлегенин, усталыкъ даражасын, адамлыкъ ышанларын да бютюн жаратханма. Ол кеси да алай огъурлу адамды, сабыр ауазлы.

Сабийлигибизде жюреклерибиз тартхан устазларыбызны акъыл сёзлерине тынгылай, алагъа ушаргъа, кёп затны да билирге сюебиз. Аланы юйде эниклей, ол ышаныбыз бла уа ёз кёз къарамыбызны кенгере, айный баргъанын артыкъ сезалмасакъ да, алай бла бизге харф танытхан, окъууну жолуна тюшюндюрген адамлагъа хурметибиз кючленнгени бла бирге, баям, устазлыкъгъа сюймеклик да жаратыла болур.

Мен бу атларын сагъыннган устазларыма ушаяллыкъ болурмамы, алача профессионал болуп, элни сабийлерине билим берип ишлеяллыкъмамы деп, кёп кере сагъыш этип тургъанма. Бардыла аллай педагогла, ала бир керечик окъуна айтсала, сен аланы ангылап къояса. Ала ауазларыны басымы бла окъуна кеслерине илешдирип къоядыла. Бир кесекчик окъуна устазларыма ушаялсам, кесими насыплыгъа санарыкъма.

- Жангы окъуу жыл да жетеди энди. Не жангычылыкъ барды быйыл башланнган класслада?

- Школ театрла бла спорт клубла ачыллыкъдыла дегендиле. Ыйыкъны ичинде бир сагъатха сабийлеге театр оюнла кёргюзтюллюкдюле деп белгиленнгенди. Алыкъа бу жумуш къалай къураллыгъын толусунлай да билмейбиз.

Алай эсе да, аны этгенлери уа иги боллукъду деп сунама. Спортда, театрда да жашла, къызла телефонладан бир да болмаса да аз кесекге окъуна айырылырла. Ким биледи, спорт жаны бла кеслерине бир ызны сайлап, аны бла кюреширге да болурла, театрны айтсакъ да, алай.

- Быйыл «Устазны бла насийхатчыны жылы» деген белги бла барады. Аны бла байламлы уа не дерге боллукъса?

- Не заманда да устазны даражасы жамауатда энчи бола келгенди. Бу оноуну этилгени педагогланы даражалары, окъутууну, юйретиуню да игилендириу бла байламлы да болур. Сынамлары менича аз болгъан жаш адамлагъа уа ол бютюнда ахшы шарт болгъанды деп, алай къарайма.

Сёз ючюн, насийхатчылыкъ – ол алыкъа энди ишлеп башлагъан устазгъа иги да себепликди.

Урунуу  жолуну ал кезиуюнде кимге да тюшюнюп къалгъан тынч болмайды. Аны себепли мектепибизде биринчи устазым насийхатчы болуп, манга дерслеге къалай хазырланыргъа, планланы жазаргъа, сабийлеге юйге къаллай иш берсе тап боллугъуна юйретип тургъанды да, ол жумушну къуралгъанын ахшы шартха санайма.

- Школгъа дери сабийни окъуй-жаза билирге юйретирге кереклисини юсюнден башха-башха оюмла бардыла. Сен а къалай сунаса?

- Кертисин айтханда, ала бла ишлеген тынчыракъ эсе да, ол билген затларына сейирлери болмайды, бирсичиклени окъургъа-жазаргъа тюшюндюрген кезиуде алагъа кеслерине башха иш берип, дерсни оюн халда къурап, аллай амалла да этебиз.

Ким да ангыларыкъды, бир заманда да классда сабийле барысы да бирча окъуй, жаза билген болмайды. Аны ючюн а аланы хар бирине кесине энчи амал табаргъа керекбиз. Гитче заманларында мен аланы къалай окъутсам да, билимни жолуна къаллай мурдор салсам да, ала тамата класслагъа кёчселе да, ол ангылауларына таянырыкъдыла.

- Тамата классладагъыладан эсе, гитчелени окъутхан, алада низамны тохташдыргъан къыйын сунама. Къаллай амалла бла ишлейсе?

- Мен а бютюн кесими таматаракъла бла ишлеялмазлыкъ сунама. Нек дегенде гитчечиклени къалай юйретсенг да, ала ол ызда барып турлукъдула. Алагъа, сёз ючюн, юлгюге ёз юйюрлерин келтиреме да, сора класс да аны кибикди, деп ангылатама. Бир бирге эгеч-къарындаш болурча, шуёхлукъ сезим да кючленирча этеме. Нек дегенде бютюнда бир элде ёсген сабийлени арасында алай болмай жарарыкъ да тюйюлдю, аны ангыласала да сюеме.

Сора бюгюнлюкде сабийле кёпню билирге сюйгенледиле, билген да этедиле. Ала дерсде не соруу берип къоярыкъларын а къайдан билгин! Аны себепли окъуучу сени хурметлегенлей турур, устазым окъуулу тюйюлдю демез ючюн да, шёндю аланы неге сейирлери болгъанын, къаллай мультфильмлеге къарагъанларын, алада не жигитле болгъанларын окъуна билгенлей турургъа керексе. Сабийлени сорууларына тийишли жууап бере билген уллу магъананы тутады.

- Биринчи дерсинг а эсингдемиди?

- Болмай а! Нальчикде мектеплеге студент заманымда практикагъа жюрюгенликге, ол заманда берген дерслерим ючюн, къалай эсе да, уллу къайгъы этмегенме. Алай а, элде энди кесим устаз болуп, классны босагъасындан ары атлагъанымлай окъуна, жууаплылыкъны ма ол заманда сезгенме. Неге юйреталлыкъма бу сабийчиклени деп, сагъыш этгенме. Биринчи заманда уа ала да бек тыншчыкъла эдиле, артда уа тиричикле да болдула.

Ангылайсыз, хар бирини къылыгъы да башхады, кеси кибик. Бирлери переменада окъуна артыкъ ойнаргъа къызынмайдыла. Альбомларын чыгъарып, сурат ишлерге сюйгенчикле бардыла. Сора алагъа къарай, ол, кертиси бла да, бу хунерни сюйгенден, аны фахмусу болгъандан кюрешгенин да ангылайса.

Сёз ючюн, Гогуланы Саидачыкъны айталлыкъма. Ол суратланы бек ариу ишлейди, окъугъан да иги этеди. Акъыллы, хунерли къызчыкъды. Быллай сабийле фахмуларын айнытсала, къууаннган да этерикбиз.

Биринчи жыл ишлегенимде, айтханымча, къыйналгъан да этгенме. Неден, къалай башларгъа керекди деп да апчыгъанма. Кесими окъутхан устазларым бла бирге урунургъа, алагъа коллега болургъа уялгъанма. Алай эсе да, барысы да болушлукъ этедиле, соргъан затларымы ангылатадыла, сау болсунла.

- Бош заманынгы уа къалай хайырланаса?

- Элни болумун кесигиз билесиз. Ишден сора юйде да кюреширге тюшеди. Дерслерим сейир болурча амалланы излейме асламысында,  сабийлеге ала эригиулю болмазча.

Сора сурат ишлеуню кесим да жаратама. Бу жаны бла педагогика колледжде иги билим бергендиле. Ол дерсни сабийледен да бек кесим ашыгъып окъуна сакълай болурма деп да келеди кёлюме. Андан сора да, инжичикле бла ишлейме суратла, оюула да салама.

Бюгюнлюкде уа эгечимден туугъан эгизчиклеге Салимагъа бла Самирагъа къараргъа болушама. Алыкъа гитчечикледиле да, себеплик этерге керек болады.