Халкъны сейири аны сейири эди

Биринчи дуния уруш башланнганда, ары барыргъа деп тийреде къабарты полк къуралады. Аны санында кёп таулу жаш да бар эди. Аладан бири Улбаш улу Келлет болгъанды.

Ол австро-венгериялы аскерле бла бардырылгъан къызыу сермешлеге къатышып, чынтты кишилигин кёргюзтюп, кёп сыйлы саугъалагъа тийишли болгъанды. Взводну да командири эди. Эки жыйырмагъа жууукъ адамгъа башчылыкъ этгенди. Урушдан къайтханда, аны кёкюрегинде Георгий жорну ючюсю жылтырай эдиле.Уруш бошалыргъа революция башланды да, Улбаш улу къуллукъ этген аскер бёлюм, журтуна къайтып, чачылды.

Бирлери патчахха кертичилей къаладыла, къалгъанлары уа халкъ баргъан жолну сайлайдыла. Аланы  санында Келлет да: «Мени сейирим - халкъымы сейири», - деп айтыучу эди  ол хар заманда да. Жашау жолун да тюз ол халда бардыргъанды.

1918 жылда кюз артында Кёнделен боюнунда 500 таулу жашдан атлы аскер къуралады. Анга Улбашланы Келлет бла Искендерланы Ибрагим башчылыкъ этедиле. Андан сора да, Келлет таулу жашланы биргелерине акъ аскерле бла Моздокну, Ингушетияны, Гитче Къабартыны жерлеринде сермешлеге къатышханды. Аладан сау-саламат къутулуп, юйюне жыйышхандан сора, жангы жашау къураугъа битеу кючюн салады.

Аны къураучу хунери, халкъы ючюн къайгъырыулугъу власть тохташхандан сора бютюнда бек ачыкъланнганды. Архив документледе жазылгъаннга кёре 1920 жылда ол Малкъарда ревкомну председатели болуп тургъанды. 1921-1922 жыллада уа Малкъар район милицияны начальнигини областыны ич управлениясыны заведующисини  экинчиси.

Ол жыллада властьха къоркъуу бар эди. Бир-бир адамла, къыралгъа къажау бардырылгъан агитациялагъа алданып, тюрлю-тюрлю аманлыкъчы къауумлагъа къошула эдиле. Аланы кёбюсю бла Келлет ангылатыу ишле бардыргъанды. Аманлыкъдан къутхарып, жанларын сакълагъанды.

1923-1927 жыллада уа Улбаш улу Малкъар округ исполкомну председателини экинчиси болады. Алайда ишлей тургъанлай, ол дагъыда 1928 жылда уа Малкъар округисполкомну председателини къуллугъуна салынады. Анда да эки жыл ишлеп, бу къуллукъда да кесин иги жаны бла кёргюзтгенди. Адамлагъа сёзю ётгенди. Тау эллеге жюрюп, алада жашауну халын тинтгенди. Къарыусузлагъа къыралны жанындан болушлукъ этгенди.

Отузунчу жыллада уа Къабарты-Малкъарны облисполкомуну председателини къуллугъуна кёчюрюледи. Ол жылла къыралны бек къыйын заманларындан эдиле. Элледе ара мюлкле къуралып тебирейдиле. Адамлада болгъан малланы ары жыйгъандыла. Кёпле анга ыразы болмагъандыла, къажау сюелгенле да табылгъандыла. Болсада адамлагъа заран жетдирмей, къырал тутхан жолун бардырыргъа керек эди.

Биягъы Келлетге эл-эллеге жюрюп, ангылатыу ишле бардырыргъа тюшгенди. Кёплени тюз жолгъа да салгъанды, алай аны айтханын ангыларгъа сюймегенле да бар эдиле.

Бир жол тау элледен бирине барады. Мал да союп, сыйлы ашарыкъладан узун столла къурап, анга бек иги тюбейдиле.

- Энди жарлылыкъны власть тохтатды. Ара мюлкле къуралгъандыла. Адамла ишлейдиле, хакъларын аладыла. Къолайлары ёсе барады. Сабийлеге мектепле ишлейдиле. Ыразымысыз, жарсыуугъуз бармыды? - деп сорады.

Эллиледен биреулен турады да: «Бай да, бий да болмагъан, алай къолайлы жашагъан эки тукъумну къурутсагъыз эди, бир да болмагъанча аламат жашарыкъ эдик», - дейди да, тукъумланы айтады.

Аны эшитгенде, Келлет секирип ёрге къобуп: «Элигизде эки чёрчек тукъум къалгъанды да, аланы да тюп этип, сора къалай жашарыкъсыз!" - деп, ашларына да тиймей, кетип къалады. Къыралны жангы жашау къурауунда аны терс ангылагъан адамлагъа, тюз бардырмагъан къуллукъчулагъа бир заманда айтырын ол артха салмагъанды.

Тёрт жыл ишледи Келлет бу къуллукъда. Къабарты-Малкъарны эллеринде ара мюлкле къуралдыла. Мал-мюлк ёсдюрюуде ала уллу жетишимле болдурдула. Къырал аланы ишлерине бийик багъа бичди. 1934 жылда, Къабарты-Малкъар Ленинни ордени бла саугъаланнганды. Айхай да, республиканы Облисполкомуну председателини анда къыйыны кёп эди.

Ол заманда Келлет ВКП (б)-ны Къабарты-Малкъар, Север-Кавказ крайкомуну, крайисполкомну, СССР-ни ВЦИК-ни члени эди. Болсада бирде, не кёп къыйын салсанг да, жау болуп чыгъаса. Дагъыда ол заманлада намыслары-сыйлары кётюрюле башлагъанланы сюймеген къуллукъчула бар эдиле.

1934 жылда тогъузунчу сентябрьде обкомну бюросуну жыйылыуунда Улбаш улуну  къуллугъундан  кетерип, эл-мюлк управленияны начальнигини  орунбасарына саладыла. Алай «къара чёпге» тюшген адам бир къыйынлыкъ бла къутулмайды. Анга дагъыда кёп кере абына-сюрюне барыргъа тюшеди.

1935 жылда биринчи июньда бардырылгъан жыйылыуда уа Келлетни ол къуллугъундан да кетередиле. Алай бла  жылда жалгъан дау бла  тутулады. Алтай жанында тутмакъда тургъанды. 1938 жылда анда ёлгенди. Халкъым ючюн деп жашагъан адам,  терс оноуланы кюйсюзлюгю бла хатасыз тутулуп кетип, ата журтуна термиле, узакъ жерледе жоюлгъанды.

Юйюрюню юсюнден айтханда, тёрт къыз ёсдюрген эди ол. Ала да юйюрле къурап, бирер жерде жашагъандыла. Аталарыны юсюнден сабийлерине кёп керти хапар айта тургъандыла, аланы аныча халкъын сюерге, анга кертичи болургъа юйретгендиле.