Бугъаны жыкъгъан гёжеф

Халкъыбызда къарыулу кишиле не заманда да болгъандыла. Кёп болмай аллай бир гёжефни хапарын эшитгенме.  Огъары Малкъарда Мухолда Асанланы Берегетни жашы Ибрагим жашагъанды. Элде атлары айтылгъан пелиуанла бла тутуша тургъанды,  къарыулу кишиледен бирине саналгъан Гуталаны Рамазан бла да.

1934 жылда бизни республикагъа Ленинни ордени бериледи. Анга аталып Нальчикде уллу байрам къуралады. Анга битеу Шимал Кавказны келечилери да къатышадыла. Къырал къуллукъчуладан, артистледен сора да, гёжефле да боладыла. Эришиуле шёндюгю стадион болгъан жерде бардырыладыла. Огъары Малкъардан да алты-жети адам келеди. Ол санда Къадырланы Аскер, Асанланы Ибрагим эм башхала.  Барысындан да мазаллы биринчи сагъынылгъан эди. Аны ауурлугъу 145 килограмм болгъанды.

Гёжефле тутушурукъ жерле, жипле тартылып, белгили этилген эдиле. Ала къысха кёнчекле кийип, арагъа чыкъгъандыла. Республиканы къуллукъчулары да андадыла: Бетал Калмыков, Улбашланы Келлет, Ностуланы Хусей эм башхала.

Бир заманда «Кукурузник» самолёт учуп келеди да, башларындан къагъытла къуяды. Алада уа бу жерли гёжефни хапары айтылады. Ол тыш къыралда да болгъанды, тутушханларыны барын да хорлагъанды. Аны бла сермеширге ким базынырыкъды деп.

Къагъытны малкъарлы жашла да окъуйдула. Бир бирлерине: «Тейри, ол Асан улугъа жетерик болур»,- деп, чам этедиле. Бир заманда алайгъа женгил машина келеди. Андан бир мазаллы киши тюшеди. Ол чыкъгъанда, машина ёрге кётюрюлген эди. Ары жыйылгъан халкъны эси анга бурулады.

Бираздан эришиуле башланадыла. Ол тийреде тереклеге радиола тагъылып эдиле. Бола тургъан ишлени адамла аладан эшитедиле. Бир заманда алгъа ол мазаллы адам чыгъады, энди муну бла уа ким тутушур деп тургъанлай, радиода Асанланы Ибрагимни аты айтылады.

Андан ол бирси иги да мазаллы эди. Къарагъанланы асламысы хорлам аныкъыды деп турадыла. Алай бизники да хорлатыргъа деп чыкъмагъан эди.

 Сермеш башланнганда, Ибрагим сол къолу бла аны бел бауундан тутады, онг къолун а артха этеди. Аны ары-бери силкиндирип кюрешеди, алай болалмайды. Сора малкъарлы жаш, онг къолун терк алгъа этип, гёжефни бел бауундан эки къолу бла къаты тутады. Кётюрюп, аякъларын жерден алады, тёгерек буруп, сыртындан жерге урады. Ол заманда аны ауузундан, бурунундан да къан келеди. Алайда больницагъа алып кетедиле.

Мазаллыны малкъарлы жаш къалай хорлады деп, адамла сейирге къаладыла, тёгерек-баш шошду, тауушсузду. Носту улу Хусей туруп, хорлагъан гёжеф болгъан жерге бир къагъыт ахчаны атады. Аны ызындан Келлет, Бетал да алай этедиле. Анга атылгъан ахчаладан Ибрагим бирин да алмайды. Башхала жыйгъан эдиле. Андан сора малкъарлы бла тутушургъа ыразы болгъан бармыды деп, юч-тёрт кере сордула. Алай бир адам да кесине базынмады.

Бир ыйыкъдан Ибрагимни Москвагъа элтедиле, анда бир айтхылыкъ америкалы гёжеф бла тутушургъа. Ара шахаргъа баргъандан сора аны ары элтген адам жашха былай дейди: «Сен аны хорларыгъынга мен ийнанама. Алай бир жарсыу барды. Аны бла тутушхандан сора сени юйюнге-журтунга жиберлик тюйюлдюле, мында къоярыкъдыла. Энди бир заманда да Малкъарынгы кёрлюк тюйюлсе», - дейди.

 Аны эшитгенден сора Ибрагим экинчи кюн окъуна юйюне кетеди. Алай бла зар адамны ётюрюк сёзюне тынгылап, уллу сермешге къатышмай къалады.

Ара шахардан келгенден сора колхозда малчыла бла ишлеп тургъанды. Анда да бир болгъан ишин айтайыкъ. Фермада къумалы бугъа болгъанды, ол а адамлагъа чаба эди. Жаяу баргъанны кёрсе, къуумай къоймагъанды.

Бир кюн Асан улу  тонну артын аллына айландырып кийди да, хайыуанны къатына барды. Ол жетип, урайым дегенлей, сермеп мюйюзлеринден тутду. Ары-бери тюрте кетип, боюнун буруп, жерге жыкъды. Сора боюн жибин алып, байлап, элтип  халжарда байлады. Андан сора уруучу хайыуан къойдан жууаш болгъан эди.

Ибрагим кёчгюнчюлюкде Къазахстанда Акмолинск тийресинде жашагъанды. Целинада да ишлегенди. Андан къайтхандан сора Хасанияда тургъанды. Беш жашы болгъанды. Бири жашлай ёлгенди.

Къалгъанлары, юйюрле къурап, бирер жерде ишлеп тургъандыла. Хабибуллах юрист эди. Аны гитчеси Борис Жангы Малкъарда ара мюлкню директору, ызы бла уа республикада Эл мюлк министерствода мал аш хазырлагъан бёлюмню таматасы эди. КъМР-ни эл мюлкню сыйлы къуллукъчусуду. Георгий Чегем районда заготбазада уруннганды.

Бек гитчелери Зейтун  Росприроднадзорну КъМР-де управлениясыны таматасы болуп тургъанды.