«Жан сюекни сыныулары барысы да бирча болмайдыла»

Абадан адамланы сюеклери кальцийни тас этип, сынаргъа ёч боладыла. Алай жан сюекни боюну сынса уа, ол бютюнда къыйын ишди. Аны юсюнден биз врач Холамханланы Халимат бла ушакъ этгенбиз.

- Абаданла жан сюеклерини боюну сынар деп бек къоркъадыла. Ол къоркъуу не бла байламлыды?

- Жан сюекни боюну (шейка бедра) сыннганы абаданланы жашауларында бек къоркъуулу болумладан бирине саналады. Аны ызындан къарт адамны саулугъу осалгъа айланып, ол толу сакъатлыкъны сынаргъа, жашауу юзюлюрге боллугъуна окъуна къоркъуу чыгъады. Травматологла уа алай сунмайдыла. Ол ауруугъа бюгюнлюкде багъар амалла кёпдюле.

- Къоркъуулу къауумгъа ким киреди?

- Жан сюекни сыннганы ол, сёзсюз, бек къыйын аурууладан бириди. Къарт адамланы бу жаны бла къыйналгъанлары аланы сюек системаларында тюрлениуле бла байламлыды. Алай аны сылтауу жаланда жылла оза баргъаны сайын остеопороз къоркъуу ёсе баргъаны бла байламлы тюйюлдю. 

Ол жан сюекни сыныууну сылтауларындан бириди. Кеси да  адамны сингирлерини къарыулары азайгъанлары, сюйгенича тебалмагъаны бла да байламлыды. Бирде уа онкопатология да кесин билдиреди. Нек дегенде бюйреклени, сют безни, простатаны кёбюулери кёбюсюнде жан сюекге дери жетип, аны бузуп башлайдыла. Алай бла ол аягъын терс басса неда тапсыз бурулса окъуна сынаргъа болады.

- Жан сюекни сыныуу бегирекда тиширыулада тюбей болур?

- Хау, алайды. Кертиси бла да, эр кишиле бла тенглешдиргенде, ол тиширыулада эки-юч кереге асламыракъ тюбейди. Алтмыш беш жылларындан сора уа ол тарих тёрт кереге кёбейеди. Тиширыула аланы санларында-чархларында болгъан энчи гормон  тюрлениулери ючюн остеопороздан бегирек къыйналадыла. Не десек да, эр кишиледе сюекле  къатыракъдыла.

Бу жарсыу жашыракъладан эсе абаданлада кёбюрек чыкъгъанын да белгилерчады. Сексен жылдан атлагъанлада асламысында жан сюеклерини боюну угъай (ол былайны сюеклерини барысындан эсе къатыракъ болгъаны себепли), кальцийи эмда къоратылгъан межвертерный зоналары сынады. Ол а аллай бир къыйын тюйюлдю, нек дегенде бу сюек бирге тап жалгъанып къалады.

- Жыгъылсанг, рентген этерге керекмиди?

- Жан сюекни сыныулары барысы да бирча болмайдыла. Аны кёп тюрлюсю барды: бирде жан сюек боюн, телескопча, кеси кесине жыйылады. Адам жыгъылгъандан сора туруп кетер амалы болгъаны себепли аллайланы диагностикасын этген къыйынды. Аягъыны ауругъанын а ол ургъан заманында ачытханыны эсебича сунуп турады. Ма аны ючюн абаданлагъа, бютюнда тиширыулагъа, жан сюеклерин ачытсала, рентгенологга терк жетерге керекди.

Врач-ортопед бюгюнлюкде прокол этип, андан винтлени ётдюрюп, сюеклени бир бирге жалгъагъан малоинвазивный операцияны этерге боллукъду. Андан сора ауругъан адам, аягъына ауурлугъун салмай, тебип башлаялады. Алай ол, ачытханына да къарамагъанлай, жюрюп тура эсе, сюекни сыннган кесеклери теберге боллукъдула. Ол заманда бу жерни протезированиясын этедиле. 

- Жан сюекни боюнуну сыннганыны классикалы тюрлюсюн къарап окъуна кёрюрге боллукъмуду?

- Хау, андан сора аякъ тышына бурулгъанча болуп, табан а «жабышып» къалгъанча кёрюнеди. Жыгъылгъан адам бутун кётюралмайды. Бу болумда травматологла, биринчиден, аякъны тюз халгъа келтирген, ачытыуну да бираз чёкдюрген ротацион сапожокну саладыла.

Алгъын заманлада ауругъанны ол халда бир айгъа къойгъандыла. Ол болгъанды багъыу да. Алай ол пациентни жоюлуууна жолду. Тепмей туруу тромбоэмболия къоркъууну чыгъарады. Тёшекде туруу пневмонияны, чегилени ишлеулеринде чурумланы, кёп жатхандан болгъан жауурланы эмда башха заранлы затланы къозгъайды, аланы эсеплери уа ажымлы бошалыргъа боллукъдула.

 Аны себепли бюгюннгю багъыу мадар былайды: адамны бу тюрлю сыннганы бар эсе, ол тебе-тебе турургъа керекди. Багъыуну къайсы тюрлюсю сайланса да, ол жорукъ тюрленмейди. Эмда магъаналы уа бу жаны бла къыйналгъанланы аягъы юслерине терк салыргъа тийишлиди – тёшекге олтуртургъа, ол жанларына ауурлукъларын салмай, къолтукъ таякълагъа таяндырыргъа. 

- Бусагъатда эндопротезле бла да хайырланадыла да?

- Хау, багъыуну экинчи кесеги – ауругъан адам жатып турмай эсе, ачытхан жигини протезированиясыды. Протезле конструкциялары, тохташдырыу амаллары эмда багъалары бла бир бирлеринден айырмалыдыла. Жан сюек жикни къуралыуун толусунлай тюрлендирип къойгъан эндопротезле окъуна бардыла. 

Аланы тохташдырыр ючюн бардырылгъан операцияла бирсиледен эсе къыйыныракъдыла, алай ала башхаладан эсе хайырлыдыла. Жыйырма жылны ичинде иелерине бир тюрлю тынчлыкъсызлыкъ сынатмайдыла, аны салгъандан сора ауругъан адамны тёртюнчю кюннге къолтукъ таякълагъа таяна, эркин жюрюр онгу барды.