«Къоркъуу жаланда бал тузда тюйюлдю»

Бир-бир аурууладан къыйналса, адам анга толусунлай ашын тюрлендирирге тюшеди. Аладан бири диабетди. Бусагъатда бу къыйын ауруу терк жайылып барады, сабийлени араларында да ол санда. Ала конфет-къалач ашамай къалай турсунла?  Белгилисича, сахарный диабетден  ауругъанла татлы  затланы  ауузланыугъа  энчи эс бурургъа керекдиле. Бу ауруугъа  хорлатмаз ючюн, тюнене татлы  затланы  ашагъанла  аланы бюгюн  арталлыда хайырланмай къоядыла. Ол тюзмюдю? Аны юсюнден врач Махийланы Танзиля айтады:

-Диабетден аургъандан сора, бир-бирле бал тузну орунуна хайырланылгъан затланы ашайдыла. Алай аланы бир-бирлери  заранлыладыла деп айтханлай турадыла. Сёз ючюн, аспартамны юсюнден.Бал тузну орунуна хайырланылгъан бир-бир химия затланы заранлыкъларыны юсюнден асыры оздурулуп айтылады. Аланы ууучла бла ашамасагъыз, сиз саулугъугъузгъа заран  тюшюрлюк тюйюлсюз. Сёз ючюн, бал тузну орунуна хайырланылгъан затлагъа фруктоза, ксилит, сорбит саналадыла. Кертисин айтханда, аланы бал тузну орунуна хайырланмайдыла, ала аны аналогларыдыла, къанда бал тузну уа кёбейтедиле. Аны бла бирге уа алада калорий да асламды.

Бу затла къошулуп жарашдырылгъан ашарыкъланы – диабет печеньяны, вафлийлени, мармеладланы юслеринден да алай  айтыргъа боллукъбуз. Татлы затланы юслеринден зарансызладыла деп айтыу сатыучуланы хыйлалыкъларыды.

Калорийлери аз да болгъан къауумну – аспартамны, сахаринни, цикламитни, калийни,  ацесульфатны, стевияны уа – къоркъмай  ашаргъа  боллукъду. Диабетиклеге бу химия затла  тилде татлылыкъны сездиредиле, веществоланы айланыуларына уа себеплик этмейдиле, къанда глюкозаны кёбейтмейдиле.

Алай къоркъуу жаланда бал тузда тюйюлдю. Биз барыбыз да тортла, пироженоелени да ашаргъа сюебиз. Кертиси бла да, аш-азыкъны  къошакъларыны барысындан  эсе да, къанда  бал тузну  углеводла бек кётюредиле. Къалай-алай эсе да, аланы аш къангадан кетерирге  жарамайды. Бизни чархыбыз  кесине  керекли кючню алтмыш процентин углеводладан алады. Чархыбыз  кюч-къарыуну алай бла тапмаса,  аны бауур  чыгъарыргъа керекди. Ахырында уа былай  болады: пациентни къанындагъы бал туз ингирде алты мимоль болгъан эсе,  эрттенликде  уа  ол  тогъуз ммольгъа  дери кётюрюледи.

Амал а былайды: диетаны  тохташдырылгъан мардасын  бузаргъа жарамайды,  бир жолгъа ётмекни, какланы,  алмаланы,  бал тузну   бирге  ашамагъыз. Башха тюрлю жол-къаннга терк  сингнген, аш  орунда  терк  эриген  углеводланы  не къадар   аз  хайырланыгъыз.

Сокла (пакетледегиле  эм  жангы сыгъылгъанла)  къандагъы  глюкозаны   терк  кёбейтедиле. Бир стакан  алма сууну  ичгенден  эсе, бир  алманы  кесинлей  ашагъыз.

Жемишлени юслеринден: кючлю алмада неда татлы  бананда  глюкозаны ёлчемини  башхалыгъы  хазна  жокъду. Продуктланы исси  болумлада  жарашдырыу да углеводланы кёбейтеди.  Асыры оздурулуп биширилген гречка, пиринч неда картоф какла, сокла да диабетикге керекли ашарыкъла  тюйюлдюле. Азыкъны бишире  туруп, ол затны да эсигизден  кетермегиз. Алай  былайда  да   мардадан  озмагъыз:  айранда  жибитилген, бишмеген  гречканы  да  ашамагъыз.

Кёпле бал тузну аз ашагъанлары ючюн  мыйыгъа  заран  тюшер, деп къоркъадыла. Алай ол бизни чархыбызгъа  къайдан  тюшгени  башха  тюйюлдю: бал туз кесими огъесе ётмек-къалач затладанмы. Алайды да, таза бал тузну аз ашагъанлыкъгъа, сиз  мыйыгъызны юлюшсюз ол жаны бла къоярыкъ тюйюлсюз.

Байсыланы Марзият.
Поделиться: