Хорламны солдатлары

Урушда – жигитле, урунууда - жигерле

Суратда кёкюреклери орденле бла майдалладан толу кишиле герпегежчиледиле. Хорламны отузжыллыгъына район ара Къашхатаугъа баргъан эдиле. Суратха анда тюшгендиле.

Сол жанындан биринчи Созайланы Исмайылны жашы Мыртайды. Нальчикде рабфакда окъуй тургъанлай, уруш башланырдан бир ай алгъа Къызыл Аскерге чакъырылады. Къуллугъун Ровно областьда сапёр бёлюмде башлайды. Къазауатны биринчи кюнюнде окъуна душманны самолётлары аланы бёлюмлери тургъан жерге бомбала атадыла. Алайда кёп адам ачыгъан эди. Ротаны командири, ауур жаралы болуп, Мыртайны къолунда ёледи.

Къыйын болумлада сермешлеге да къатыша, Созай улу къуллукъ этген батальон Дон суу тийресине жетеди. Сапёрла алайда аскерлени жюрютген кемелеге, баржалагъа  причалла саладыла. Немис самолётла бомбала атханларына да къарамай, ишлерин тохтатмагъандыла. Андан сора Волга сууну тийресинде бардырылгъан къазауатлагъа да къатышхандыла.

Бизникиле немис-фашистлени ызларына къууа тебирегенде, Мыртай Исмаилович 283-чю  жаяу аскер дивизияны 569-чу полкну миномётчиги эди. Командири берген кёрюмдюлеге  кёре, тобу бла душман бёлюмлери таба атдырып тургъанды. Никополь-Криворожская операцияда  жаралы болуп, госпитальгъа тюшеди. Андан къайтхандан сора атлы аскерни санында уруш этгенди. Артда топчу да болгъанды.

Къазауатдан къайтхандан сора Алма-Ата областьда Талды-Курган районда бухгалтер, Герпегежде устаз, ара мюлкде бухгалтер болуп да ишлегенди.

Мыртайны онг жанындагъы Кючмезланы Ботакъаны жашы Магометди. Ол аскерге 1942 жылда  чакъырылады. Аны эки гитче къарындашы - Атлы бла Омар - да кетген эдиле урушха. Ала андан къайтмагъандыла. Биринчиси  Сталинград сермешде, экинчиси  уа Ростов тийресинде ёлгендиле.

Магомет а миномётчик эди. Экинчи Украина фронтну санында уруш этгенди.

Магомет Белоруссияны, Германияны жерлеринде бардырылгъан къызыу сермешлеге къатышханды. Хорламны кюнюне уа  Берлинде тюбегенди. 1947 жылгъа дери анда тургъанды. Иги къазахлы нёгери бар эди. Ала экиси да Нальчикге келедиле. Таулуланы кёчюрюлгенлерин да биледиле. Сора Алма-Атагъа шуёхуну юйюне барадыла. Анда жашлагъа жарыкъ тюбейдиле, мал союп, къурманлыкъ этедиле.

Кёчгюнчюлюкден къайтхандан сора Герпегежни мюлкюнде уруннганды. 1987 жылда ауушханды.

Ортадагъы мазаллы киши Созайланы Хилини жашы Идрисди. Ол 1938 жыл аскерге чакъырылады. Горький шахарда къуллукъ этип тебирейди. Урушну аллында жылда аскер-политика училищеге жибередиле. Аны бошап къайтхандан сора ротаны замполити болады. Западный фронтда уруш этгенди. 1942 жылда, ауур жаралы болуп, госпитальгъа тюшюп, анда кёп жатханды

Къазауатны Кенигсберг шахарда бошагъанды.

Аскерден а 1946 жылда эркин этилгенди. Кёп жылланы колхозну, ызы бла эл советини председатели болуп тургъанды. 1998 жылда дуниясын алышханды.

Созай улуну онг жанындагъы уа Глашланы Мусабийди. Ол аскерге къыркъ экинчи жыл Огъары Малкъардан чакъырылгъанды. Нальчикде орналгъан атлы аскерде эки жыл къуллукъ этгенди. Андан сора аны НКВД-ны аскерлерине кёчюредиле. Киров  областьда тургъанды.

Къазауат башланнганда, артиллерист эди. Ата журтуну немис-фашистледен къоруулай, кёп сермешлеге къатышханды. Артда 8-чи жаяу полкну санында Япония урушда да болгъанды. Сталин къол салып, махтау къагъыты да эм кёп орденлери, майдаллары бар эдиле. 1991 жылда ауушханды.

Мусабийни онг жанындагъы Къалабекланы Ахматны жашы Ануарды. Булунгучуду. Армиягъа   1940 жыл чакъырылгъан эди. Онжетинчи энчи зенит-артиллерия полкда къуллукъ этгенди. Украинаны жеринде бардырылгъан сермешлеге къатышханды.

Хорламдан сора Алма-Ата тийресинде жашагъанды. Андан къайтхандан сора ара мюлкде мал доктор болуп ишлегенди. 1994 жылда ауушханды.

Къыйырдагъы акъсакъал Биттирланы Чапайды. Холамда туугъанды. Машина бла биринчи элге кирген ол болгъанды. Герпегеж къуралгъанда, ары кёчеди. Къыркъынчы жыл жаз башында аны аскерге чакъырадыла. Ленинград тийресинде зенит-артиллерия аскер бёлюмде прожекторну жюрютген машинада айланнганды.

Ол Ата журт урушха да анда тюбегенди. Машинасында орнатылгъан прожектор бла Ленинградны кечеги кёгюн жарытады. Автомобилин топдан, окъдан, ашдан да толтуруп, «Жашау жолу» бла да аз бармагъанды. Ладога кёлню буз къысхандан сора, жанларын къолларына алып, алай ётюп тургъандыла. Башларындан немис самолётла атхан бомбала бузну элек –элек этип къоя эдиле. Экинчи кюн алайны жукъа буз жапханды. Аллай жерлеге тюбеген машинала кёзню жумуп ачхынчы буз тюбюне кете эдиле. Насыплары болгъанла къутулгъандыла.

Таулу жаш 1945 жылда 24  июньда Хорламны  кюнюне аталгъан парадха да къатышханды. Дагъыда ол жыл  кюз артында ь Октябрь революциягъа аталгъан парадда да болгъанды. Аскерден андан сора эркин этилгенди. Къызыл жулдузну, Ата журт урушну орденлери эм кёп майдалла бла саугъаланнганды.

Пенсиягъа чыкъгъынчы  Чапай элни «Шуёхлукъ» колхозунда шофёр эди. Аты хар заманда да юлгюге айтылып тургъанды.

Суратдагъыланы юслеринден къысха айтдыкъ. Кеси заманларында элни бек огъурлу адамларындан бирлери эдиле ала. Урушда жигитле эдиле, урунууда да атларын махтау бла айтдыргъандыла.