Къууанчда къууанчдача, бушууда бушуудача жюрютейик кесибизни

Биз кесибизни кюн сайын къалай жюрютебиз, башхаланы халатларын кёрюп, кесибизни нек кёрмейбиз? Халкъ жыйылгъан жерге хар инсан бек биринчи кесини юсюне-башына эс бурургъа керекди. Жарсыугъа, тойлагъа, бушуулагъа да спорт кийимле, халатла бла келгенле да боладыла, ол бек эриши кёрюнеди. Бирле уа малларына аш бергенден сора ол ишчи кийимлери бла элде къайры да барып къаладыла. Алай бушууда, къууанчда да тышындан келгенле бар, болмасала окъуна, кеси кесибизге хурмет нек этмейбиз, адамны къууанчын неда бушууун нек сыйламайбыз?

Алгъаракълада шахарны къатында элледен биринде ахлу адамыбыз ауушуп, ары барама. Тёреде болгъаныча, бушууу болгъан юйге кёпле жыйыладыла. Алыкъа ёлюкню асырамагъандыла. Жууукъ адамлары сытыладыла, къайгъы сёзге келгенлени бир къаууму уа къайры келгенлерин унутханча кёрюнедиле. Бирле: «Э къыз, мен сени кёрмегенли жылдан атлагъанды. Къайдаса, не ишлейсе»,- деп, бир бирни тансыкълайдыла. Мени жанымда олтургъан тёрт абадан тиширыу а терен ушакъгъа кетгендиле. Кимни эсе да эсгерип, бирде кёзлерин жандыра, бирде уа чук-чук эте, тохтаусуз жаншайдыла.

Тыншчыкъ олтуруп, хар бирини халине къарайма. Бир кесекден къатымда тургъан тиширыуладан бири, сёлешгенин тохтатып, тёгерекге къарайды. Сора манга бурулуп: «Мен сени  таныгъанча кёрюнесе, эсиме тюшюралмайма ансы»,-дейди. Къарамын менден иги кесек заманны алмагъанындан сора атымы, тукъумуму да айтама. Аны бла  арабызда сёз тохтайды.

Биягъы олтурабыз. Уллайгъан  тиширыуладан бирини телефону уллу таууш этеди, тепсеу тартыуланы эшитдиреди. Ол а алгъа белине чёргелип тургъан пух жаулугъун, артда женгсиз ёрге жанын къайырып, жыйрыгъыны хуржунундан аппаратын чыгъарады. Кёзлери иги кёрмей, керекли тюекни басалмай, иги кесек мычыды. «Алё» дегинчи, озгъан болур эди эки-юч минут. Аллай бир заманны ичинде телефондан жарыкъ  макъамла эшитилгенлей турдула. Ынна,  орус сёзлени да къатышдыра, ким бла эсе да къыстау сёлешеди. Отоуда олтургъанла, аны хапарына тынгылай, ёлгенни да унутхандыла.

Мен аллай кезиулеге бир кере тюбеп къалмагъанма. Сёзсюз, шёндю телефонсуз бир адам да болалмайды. Алай къайгъы сёзде олтургъан сагъатны ичинде  ёчюлтюп, лахорланы да бираз тыйгъанлыкъгъа не боллукъ болур?! Алгъын биз телефонсуз къалай жашай болур эдик? Биреу жиляй, ачыудан жюреги жарыла тургъанда, къайгъы сёзге келген а келинине не аш этеригин, туудугъуна не бёрк киеригин айта турса, кимге хычыуун кёрюнюрюкдю? Къайгъы сёзге келген жыйырма-отуз минутну телефонсуз жашаялмай эсенг, барма, юйюнгде олтур.

Дагъыда бир эриши жангы адет: биреу жиляй тургъанлай, башхаланы уа акъылларында аш-азыкъ. Алгъын ачыуу болгъан юйде юч кюнню ичинде аш жюрюмегенди. Энди уа тюз асырагъан кюнден башлап аш къайгъыгъа киредиле. Узакъдан келип, ёлгенни юйюнде юч-тёрт кюн турлукъ жууукъла ауузлансала, къалгъанлагъа уа не керекди? Бир сагъат алгъа юйюнгден чыкъгъанса, эки сагъатдан юйюнге къайтырыкъса, нек бараса хант къангагъа?

Ёлюм – ол бушууду. Аны къууанчха бурмайыкъ. Бир бирибизни кёргенибизге къууанып, хант столлагъа олтуруп, ушакъла бардырсакъ, бушуу байрам шартла алып башлайды. Ол терсди!

Бир жол жангыз жашындан бошагъан ананы къатында олтуруп, аны жапсарырча сёзле излейме. Ол да манга ачыуун айтады. Ол заманда уа бир тиширыу, келип: «Турчу, ашаргъа бар»,-дейди. «Угъай, мен узакъдан келмегенме, ач тюйюлме»,-дейме. «Башха тюйюлдю, ауузланмай биригиз да кетерик тюйюлсюз»,-деп къадалады. Эс бурмагъанча этеме. Къоймайды, билегимден тартады. Сора турама, ызындан башха отоугъа барама да, дунияны айыбын этеме. «Нек къадалып тураса, бютюнда ачыудан жюреги жарыла тургъан адамны къатында. Ашарыгъы келген ашар»,-дейме.

Байрым ингирле уа неге ушайдыла?! Андан ары айтмасам да, кёпле билликдиле акъылымда не болгъанын. Аберини былай оздурургъа нек сюе болурбуз? Алай эте кетебиз да, иги ишни да аманнга айландырып къоябыз. Кимни да билмейме, мени уа ол адетлерибиз жюрегими къыйнайдыла. Бушуу кюнюбюз байрамларыбыздан башха болургъа керекдиле. Бушуулада ата-бабаларыбыз ауузларын ачмай олтургъандыла. Ол ёлгенлеге да, аны жууукъларына-тнглерине да хурметди, сыйды.

Шёндю уа биз кёчюрюлген бушуу кюнюбюзде политика бла байламлы докладла этедиле. Башха кюнле азмыдыла, ол къара кюнюбюзде жаланда ёлгенлерибизни эсгерип, садакъа юлешип, битеу дунияда жюрюген бушуу жорукълагъа сыйына нек билмейбиз?