Саулукъну жангыдан къурагъан болмагъанча къыйын ишди

Биз сабийлигибизден бери кюн сайын эт ашаргъа юйреннгенбиз. Алай таулуланы араларында  да вегетарианецле аз-аз чыгъа башлагъандыла.  Алай этсиз аш – суу къурагъан тынч тюйюлдю.  Специалистни оюму уа къалайды? Жараймыды этсиз ашыбызны къураргъа? Бу соруугъа жууап излей, терапевт  Мусукланы Рамазан  бла ушакъ этгенбиз.

- Бир – бирле айтханнга кёре, вегетариан диетаны тутсанг, терк арыкъланыргъа боллукъду. Бу оюм тюзмюдю?

-Жаланда врач айтхан эсе,  аны оноууна сыйыныргъа керекди. Кеси аллыгъызгъа этни хант столдан кетерип къояргъа уа жарамайды.  Мен  саусузларына  вегетариан диетаны бир-бирледе ауурлукъларын тап халда тутар эм чархларын ариулар ючюн буюрама. Быллай диетаны адам эки ыйыкъдан кёп заманны ичинде тутаргъа  керек тюйюлдю, ол кезиуде да специалистни къарауунда турса игиди.

Алай ол кезиуде адамны аш къангасындан жаланда эт  продуктла угъай, мыстылы ашарыкъла да, сёз ючюн, битеу  жемишле да кетерилирге керекдиле. Аланы  орунларына мирзеуледен этилген жармала эм тахта кёгетле болургъа керекдиле.

 Алай былайда  ашарыкъланы хайырланыуну кесини жашырынлыкълары да бардыла. Диетаны ауурлугъугъузну азайтыр ючюн тута эсегиз, къууурулгъан картофну, битим жауну, юйде жарашдырылгъан  тузланнган тахта кёгетлени (битим эм олива жаула кёп къошулгъанланы) аз ашагъыз. Андан сора да, сёзсюз, ашагъан затларыгъызны мардаларын арталлыда оздурмагъыз. Вегетариан диетаны тутхан бир-бир адамла ауурлукъларын азайтханны орунуна бютюнда бек семиредиле, нек дегенде асыры кёп ашайдыла. Этни ашамагъанлыкъгъа, марданы оздурургъа арталлыда жарамайды.

- Бизни чархыбыз, табийгъат тохташдыргъаныча, битим ашарыкъланы бегирек жаратады, дейдиле эт ашамагъанла. Ол кертимиди?

- Саулукъгъа хайырлылыкъны юсюнден айтханда, вегетарианство эки тюрлю болгъанын эсде тутаргъа керекди. Этни ахырыда ашамау чархны болумун осалгъа айландырлыкъды. Аллай диетаны кезиуден-кезиуге тута турургъа боллукъду – бир жылны ичинде эки кереден кёп угъай. Алай этилсе, адамны чархы иги тазаланады. Сёз ючюн, православный постланы кезиулеринде этден тыйылыу адамны чархына бир тюрлю заран тюшюрлюк тюйюлдю. Бирсиле да кезиуден-кезиуге кеслерин эт ашаудан тыйгъанлыкъгъа, хайыр болмаса, хата чыкъмайды андан.

Адамла къызыл этни ашамай къойсала, кеслерини халлары игиге айланнганын сезедиле. Ол алай бошдан болмайды. Этни эритиучю ферментле адамны чархында тийишлиси тенгли бир чыгъарылмай къалгъан заманла бола-бола турадыла. Аллай кезиуледе адам жумуртханы ашаса, сютню ичсе, чабакъны ашаса, аны чархына жаланда хайыр тюшеди.

- Мени танышым озгъан жылда этни ашамай тохтагъанды. Сора терк окъуна къартайып башлагъан эди. Ол аны диетасыны хатасындан болгъан болурму?

- Хау, алай, кертиси бла да, болургъа боллукъду. Бизни чархыбызгъа этден тюшген аминокислотала жетишмей къалгъанлары себепли терини кёрюмдюсю бузулады, къургъакъ болады, созулады. Адам этде белокланы хайырланмай къойса, къартайыуну тыш белгилери терк сезиледиле.

- Къудору этни бла къудору бишлакъны керти этден бла бишлакъдан башхалыкълары жокъдула, дейдиле. Къудору продуктла эт белокланы толусунлай алышындыраллыкъдыла деген  тюзмюдю?

- Кёп тинтиулени кезиулеринде белгили болгъаныча, къудору белок адамны чархында терк  эримейди. Эримей къалгъан затла уа аш орунда мыстылы затлагъа айланадыла, ала анда  чурумланы чыгъарыргъа боллукъдула.

Къудору белокла адамны чархында эрип, толусунлай сингнгедиле деп ийнансакъ окъуна, жарсыугъа, алада бизни чархыбызгъа керекли аминокислотала жокъдула, башхача айтханда, ала тууар, къой этде белокланы орунларын алаллыкъ тюйюлдюле.

- Бусагъатда акъылбалыкъ  болмагъанланы араларында да вегетарианецле бардыла. Ала жаланда этни угъай, сютню, жумуртхаланы да  ашамайдыла. Ол аланы  саулукъларына хата тюшюрюрге боллукъмуду?

- Вегетарианствогъа толу берилиу акъылбалыкъ болмагъан битеу сабийлеге да хата келтирликди. Аланы айный тургъан чархларына аминокислотала  дайым да керек болгъанлай турадыла, ала уа жаланда мал этде боладыла. Андан сора да, былай чертирге керекбиз: адамны чархы  жыйырма бла беш  жылына дери айныгъанлай турады.

Хау, этни да мардасы бла ашаргъа  керекди. Бир кесек заманнга ансыз тургъан чархны тазалайды, башында айтханымча, алай кеси аллыгъызгъа, врач бла оноулашмай, вегетарианец болургъа арталлыда жарамайды. Бизни ашыбыз – саулугъубузну мурдоруду.

Харкюнлюк жашауугъузну, ашыгъызны-сууугъузну  тюрлендирирге кёлленсегиз, тийишли билимлери болгъан устала бла ушакъ  этигиз, оюмларына эс буругъуз. Саулукъну бузгъан тынчды, жерине къайтаргъан, жангыдан къурагъан а болмагъанча къыйынды.

Байсыланы Марзият.
Поделиться: