Биреуге алтын къала, башхагъа уа бир зат да угъай…

Къалай къыйынды ата юйюнгден чыгъып кетген! Алгъын таулулада эки-юч тёлю бир юйде жашагъандыла. Энди хар юйюр энчи фатар, юй излейди. Алай шёндюгю жашауда ата-анала хар сабийлерин да жашау журт бла жалчыталмайдыла.

Жашауда кёребиз: хар зат да бир сабийге къалып къалады. Къалгъанла уа не этсинле? Артда   сюдлеге жюрюп, бир бирден  тил тутханла да кёпдюле. Тыш къыраллада  бир уллу юйде эки къарындаш жашай эсе, хар бирини  эшиги, аш эм башха отоулары, ахчалары-бохчалары энчиди. Бизде уа арада гурушхалыкъла чыгъадыла. Аллай бир хапарны атын жашыргъан бир окъуучубуз айтханды.

 …Кёп жылладан бери биз да саулай юйюрюбюз бла  къолубуздан келгенни аямагъанлай кюрешебиз, юй-жер болайыкъ деп. Мен ангылагъандан, бюгюнлюкде жашау башха тюрлю болургъа керекди. Заманны   излемлерине  тийишлиликде  жашамагъаннга уа  керти  да къыйын болады.   Халкъыбызда   юйде болгъан ахчаны саулайда   бир уллу юйню къурулушуна  къоратадыла. Ол а сабийледен бирине къалады. Къалгъанлары уа не этсинле?..

Юй  гитчеге  къалыргъа керегини  юсюнден  биз эшите  тургъанбыз. Мен Хасанияда туугъанма.  Бир уллу   юйюрде, кесимден тамата да юч къарындашым. Гитчеликден атабыз-анабыз бир бирге  болушургъа, билеклик этерге керексиз деп тургъандыла. Ишден келтирген сомубузну атабызгъа бергенбиз, къурулуш бардыра эдик да.  Сора  бир къазанда  биширилген  ашха къоранчла аз боладыла, аны себепли  барыбыз да бирге жашап турургъа керегибизни юйретип турдула. 

Иги кесек заман озду. Окъуулу, билимли болдукъ.  Аллахны ахшылыгъындан,  ата-анабыз да сау, уллу юч къатлы юй да ишледик, арбазда да аламат  тыш къыраллы  машинабыз. Ата-анабыз да   бизни бла   бирге, сюек саулукълу. Кюнледен биринде  тамата къарындашларымдан бири  юйдегили болду.  Бек къууандыкъ, уллу той  этдик. Болмагъанча байрам ётдюрдюк. Келген келинни  да  туугъан эгечибизча кёрюп, сый-намыс берип турдукъ.

 Бир жыл да  озмады ортада,  экинчибиз да  юйюр къурады. Ол да  ата юйюбюзге келтирди келинни.  Бир ыйыкъны ичинде тауусулмай  баргъан той да этдик, бек къууандыкъ.  Бираз заман озду, ангылай башладыкъ эки келиннге бир арбазда  жер болмагъанын. Алай тамата жашла къайры барсынла,  битеу ишлеген сомларын юйню къурулушуна къоратып тургъандыла. Сора анабыз-атабыз да  аланы  башха  хаух  алыннган  фатаргъа кетерлерин да  сюймегендиле. Барыбыз да  бирча  жашасакъ сюйгенлерин  айтып  тургъандыла.  Алай бла  ючюнчю къарындашыбыз да юйдегили болгъанды. Энтта да сый салабыз, той ётдюребиз, саугъала-къоранчла. Ючюнчю келин къошулгъандан сора  ангылайма  тынчлыкъ  къуругъанын  бизни арбаздан .

Келинле кюн сайын  гурушха, даулашла   къозгъап, сабийлени араларында сёз чыкъгъанлай,  бир бирлерин тюерге чабып, кюн узуну арбазда  къычырыкъ тохтамай башлады  бизде. 

Мен а  не къыйын болса да,  арбазыбызда болдум, кече  ишлеп келгенден  сора  кёзюме жукъу  кирмей эсе да… Ата-ана юйден юлюш алыргъа умутуму юзмей эдим.  Алай  анабыз ауушуп, жик дууасы ётгенлей, тамата къарындашларым жыйылып,  манга:  «Башынга  бир мадар эт, бу юйден санга  хайыр жокъду», -  деп, къаты сёлешдиле. Ол   ушакъдан сора  кече-кюн  бир сагъышым: бу юйден кетип  къайры барайым? Мен  да ол бир къарындашыбызча аман къадарлы болуп  къалай къалайым?  Сора намаз этип, тилекле айтып да   башладым. Аллахдан тилегеним, манга бир тюз оноу эт деп.

Ол  заманда  республикада  тюрлю-тюрлю  цехле  жайылып эдиле, мен да аллай бир цех къурап, аны бла кюреше эдим.  Ол жумушла бла  бир  эр киши бла  танышдым. Ол  манга   иги кёзден къарап,  кесини  жангыз къызы бла  танышдырды.   Къыз  чырайлы, тири, жашауну сюйген, бир ишден да къоркъмагъан аллай.  Аны бла юйюр къураргъа  сюйгеними билдирдим атасына, ол сёзлени айта  туруб а  жюрегим алай терк-терк ура эди, тобукъларым къалтырап, ол  къызны  юйюрю бай эди,  аланы ыразы этерча сый да не хазна салайым мен деп.  Мени учундургъан, къарыу берген жаланда  ол юйюр бла  бирлешсек, бизге  фатар, юй да аллыкъларын биле эдим саугъагъа. 

Ата юйюмден кетер ючюн   кесими ёхтемлигими бюгерге, аны юсю бла атларгъа да хазыр эдим. Мен эринчек жаш тюйюлме, таза ишден, къара ишден да  бир заманда къачмагъанма.  Алай не этериксе, юйюнгден къыстай турсала? Къызны атасы уа, мени тилегиме тынгылап: «Сен тири жашса,   мен сени  ишлерге да юйретирме,  бай  болургъа, ахчаны  зырафсыз жояргъа да. Биз  бу байлыкъгъа жетгинчи, бек  къыйналып жашагъанбыз. Суу бла  гыржын тапмагъан кюнлерибиз да болгъандыла.  Бу байлыкъны  къаллай  ныхытлы  жол  бла ётюп алгъанымы мен кесим эмда  мени юйюрюм  билебиз жангызда . Аны себепли  къызны жанын къыйнама, зырафчы  эмда эринчек болма»-, деп айтханы  ол болду.

Керти да юйюр къурадыкъ. Фатар да бердиле саугъагъа къызгъа. Бир бирни ангылап, келишип  жашап турдукъ  эки жыл.  Кечеледен биринде башыма бир аман сагъышла келип  башладыла.  Мен кесими тузакъгъа  тюшген жаныуар бла  тенглешдирип башладым. Юй бийчем керти да ишчи, тынгылы, тизгинли тиширыуду, сабийлеге да къарайды, хар юй жумушну бек тынгылы этеди. Алай мени жюрегимде анга жер жокъду. Мен не этерге билмейме.

Жашайма – жюрек тынчлыгъым жокъ, ырахатлыкъ жокъ , къууанч жокъ.  Сагъыш этеме. Бусагъатда  ахчам да бар ,  айырылсам, кесим ишлеген ахчагъа юй да, не да алаллыкъма. Жаланда ол жанымда тиширыудан уялама аны къояргъа. Ол керти жашау нёгерди, не  къыйын кюнде да  мени къоярыкъ тюйюлдю.

Байсыланы Марзият жазып алгъанды.
Поделиться: