Ахшы муратлары толмай къалгъандыла

Редакцияны жумушу бла эллерибизге айланнган кезиуюбюзде адамла бла тюбешсек, аланы асламысы халкъыбызны озгъан кюнлерине, маданиятына сейирлери болгъанын айтыучудула. Сёзсюз, тарыхыбызда, культурада да жанларын - къанларын аямай кюрешген жашла, къызла болгъандыла. Алай тюрлю - тюрлю сылтаула бла аланы атлары унутулуп, сагъынылмай къалынады.

Аллай адамла Малкъар театрны тарыхында да тюбейдиле. Аны мурдорун салгъанда, аланы фахмулары бла хайырланып, сора жашла Уллу Ата журт урушха кетип неда башха сылтаула бла искусстводан узакъ болуп, алай битеу жашауларын уллу сахнагъа термилгенлей ётдюргенлерин да билебиз.  Сараккуланы Асият Малкъар театрны тарыхын жазаргъа уллу къыйын салгъанладан бириди. Мындан алгъа редакциягъа ийген материалында сёз    Малкъарланы Мухамматны юсюнден барады. Аны бла окъуучуларыбызны шагъырей этебиз.

Малкъар улу жашауун искусство бла байларгъа умут эте эсе, аны акъылын бийик муратла бийлейдиле, жюрегин учундурадыла. Алай жашау бла къадар а кёплени къанатларын кесгендиле, ахшы умутларын юзюп. Заман, кесини жорукъларына бойсундуруп, сууукъ тенгиз толкъунларында батдыргъанды.

Аллай ачы къадар хазырлагъанды жашау Малкъарланы Токашны жашы Мухамматха да. Ол Кёнделенде туугъанды. Атасы къолундан келген, кеси къыйыны бла жашагъан киши болгъанды. Жазыучу Шауаланы Хасан Мухамматны эгечинден туугъанды. Ол жазгъаннга кёре, 1930 жылда Токаш колхозгъа бир ненча жюз къой, эки жыйырма тууар, онеки ат, тёрт ёгюз, эки тирмен бергенди, кеси да, таягъын къолуна алып, мюлк сюрюуню ызындан кетгенди. Алай, Малкъарланы Жумарукъну жашы Токашны жалгъан дау бла налогун тёлерге унамагъанды, «совет властьха сёгюм салгъанды» дегенни айтып, 1937 жылда тёртюнчю ноябрьде тутуп, къайтмаз жолгъа ашырадыла къартлыгъында.

Бу ишни бир къыйыры уллу жашы Мухамматха да жетгенди. Аны окъуй тургъан жеринден «кулакны жашыды» деген чурум бла къыстайдыла. Ол а Москвада ГИТИС-де биринчи Малкъар студияны санында экинчи курсда эди. Жаш, элине, журтуна окъуудан къысталгъан ат бла къайтыргъа уялып, анда къалады. Шофёр курсланы тауусуп, таксист болуп ишлеп тургъанды. Актёр тенглери окъууну бошап, Нальчикге къайтханларында, ол да театрда ишлерге тохташады. Андан ол кезиуде кёп жашны аскерге алгъан эдиле да, Мухаммат артыкъ тюйюл эди.

Аны бла экиде тургъан къарындашы актёр эм драматург Жантууланы Исса бла Хасанны айтханларына кёре, ол театрны биргесине эллеге да айланнганды. Анга шагъатлыкъ биз Геляланы Рамазанны пьесасыны «Къанлы къалымны» программасында табабыз. Актёр анда элли кишини - Жамурзаны ролюн ойнагъанды.

Алай актёрну сахна жолу бек къысха эди. 1941 жылда 2  сентябрьде ол фронтха кетеди. Аны жууугъу -ахлусу бла саламлашыргъа окъуна онгу болмагъанды. Къадар ачы болургъа тебиресе, ахыры да аямайды бир адамны да. 1941 жылда октябрь айда Харьков ючюн баргъан къызыу сермешде Мухаммат жан бергенди.

Жаш кёп жашамай кетгенликге, окъуу тенглери бла да аслам ишлемегенликге, алагъа кесин сюйдюргенди. Эсимдеди, Махийланы Зоя аны жарсыулу, ариу сёзле бла эсгергени. Уяналаны Баблук бла Жантууланы Исса да сабыр акъыллы, огъурлу адамныча айтыучу эдиле Малкъар улуну юсюнден. Уллу санлы, жарыкъ бетли, ачыкъ жюрекли Мухамматны ачыуланып, кесин ушагъыусуз жюрютюп неда тапсыз сёз айтып ала кёрмегендиле, эшитмегендиле. Аны атасына, кесине да аллай учуз ишле сынатханда, жюреги къатмагъанды, кишини ызындан  «къара сабан сюрмегенди».

Къадаргъа мадар жокъду. Актёрну жазыуу алай болур эди. Алай «кулакны жашы актёр болургъа тийишли тюйюлдю, ол терен сыфатла къураяллыкъ тюйюлдю» деген оюмла кесибизден чыкъгъандыла. Ишлеп, башын тутхан, жашау излеуню къылыгъын билген адам театргъа келишмейди дерге жарамаз. Аллай адамла уа заманны жорукъларына келишмегенлери ючюн бырнак болуп къалгъандыла.

Жарсыугъа, Мухамматны, бу сиз кёргенден сора, сураты да сакъланмагъанды.