Тау артындан келип, юйюр къурагъан эди

Гюржюде 1979 жылда басмаланнган «Знамя» журналны биринчи бетинден ёшюнюнде да Социалист Урунууну Жигити деген майдалы, Гюржюню Баш Советини  депутатыны белгиси бла да бир тиширыу къарайды. Аны къарамы терен сагъышлыды. Ол не затны юсюнден сагъыш эте болур, кеси да кимди, бизге уа андан не сейир!?

Суратдагъы тиширыу Нижарадзе Георгий Гаврииловични къызыды. Георгий Гавриилович битеу Гюржюде да аны айтылгъан адам болгъанды. Медицина жаны бла бийик билим алгъан саванлыладан биринчи ол болгъанды. Окъууун Одесса шахарда бошагъанды. Биринчи дуния уруш башланнганда, аскерге алгъандыла. Аны анда уршха къатышхан аскер бёлюмню медицина жаны бла башчысыны къуллугъуна саладыла. Ол къуллугъун бошагъандан сора, Сванетиягъа къайтады. Андан биринчи больницаны да ол къурайды.

Бир къауум заманны Земо-Сванетияны толтуруучу комитетини председатели да болуп ишлеп турады. Артда Местиа шахарны район больницасына терапевт болуп къайтады. Ата журт урушха да къатышханды. Урушдан сора жангыдан Местиа шахарны район больницасында врач болуп 1967 жылгъа дери ишлегенди. 1968 жылда къыйын ауруудан сора ёлгенди. Анга ол заманда 80 жыл бола эди. Гюржюде аны намысын кётюргендиле. Медицина жаны бла уллу къыйын салгъаны ючюн «Гюржюню сыйлы врачы» деген ат аталгъанды.

Георгий Гаврииловични къатыны Огъары Бахсандан Дадишкилиани Жансохну къызы Кемилят, анасы Орусбийланы Биясланны къызы Мисирхан эди. Дадишкилианиле Сванетияда князь тукъумдан болгъандыла. 1858 жылда Тифлисде Кавказны  наместниги (жарым патчах) канцелариясында Ад.Бержени Кавказда тау миллетлени юслеринден къысха обзор этген къагъытларына кёре, Нальчикде полиграфкомбинатда 1992 жылда гитче китап чыкъгъанды. Анда Кавказда жашагъан тау миллетлени юслеринден айтылгъан бёлюмюнде Дадишкилианиле князь тукъумдан болгъанлары энчи чертиледи.

Ол заманлада Бахсанны бийлери Орусбийлары бла Сванетияны бийлери бир-бирге барып-келип, шуёхлукъ жюрютюп болгъандыла. Бир жол Тау артында Огъары Бахсаннга Орусбийлагъа къонакъгъа Дадишкилиани Жансох келеди.

Азмы-кёпмю турду. Орусбийланы Биясланны къызы Мисирханны кёрюп, аны бек жаратады. Ол ариу, чырайлы тиширыу болгъанды. Адеп-намыс, къылыкъ жаны бла айтханда да, ариулугъуна келишген аллай адам. Бийче болгъанлыкъгъа, тикген-сокъгъан жаны бла да уста болгъанды. Аладан да уллу, аны дагъыда бир ышаны болгъанды – муслийман диннге ийнанмакълыгъы. Хапарыбызда аны ол ышанына дагъыда бир къайтырыкъбыз.

Жансох Мисирханны тилейди. Орусбийлары алгъа унамайдыла. Мисирхан да, Жансохну жаратханлыкъгъа, неден да бек ол динни сюйгенди. Жансох ишни алай болгъанын кёргенден сора, муслийман дин бла шагъырей болады. Аны тюзлюгюн, кертилигин да ангылайды эм муслийман динни алады. Жаланда андан сора Дадишкилиани Жансох бла Орусбийланы Биясланны къызы Мисирхан бир юйюр боладыла. Ала огъурлу юйюр къурап, жашаргъа умутлу эдиле, алай къадар кесича буйрукъ этеди. Жансох Мисирханны алгъандан сора Огъары Бахсаннга кёчюп келеди. Анда юй журт ишлеп тохташады.

Былайда дагъыда бир затны айта кетейик. Орусбийланы Биясланны къатыны Шакъманланы Къаншауну къызы Ханбийче эди.

Мисирхан бла Жансохну эки жашы бла эки къызлары болгъандыла. Уллу жашлары Ислам граждан урушдан сора Азербайджаннга кетип, анда жашап тургъанды. 1937 жылда аны анда Нуха шахардан тутуп келтирип, мында Нальчикде ёлтюргендиле. Ислам эки къатын алгъан эди. Биринчи къатыны чегемли болгъанды – Кючюкланы Абидат.

Гитче жашлары Мухаммат, Гюржюге кетип, анда ауруп ёледи. Аны юйдегиси жокъ эди.

Репрессияла башланнган заманлада къызлары Кемилят бла Фатиматха заран жетер деп къоркъуп, Мисирхан аланы тау артына – Сванетиягъа – Жансохну ата юйюне жашырын ашырады. Хапаргъа дагъыда бир затны къоша кетейик. Жансохну анасы – Мисирханны къайын анасы – къарачайлы бийледен болгъанды, Дудаладан.

Мисирханны къызлары айтып-айталмазча аллай ариу, чырайлы адамла болгъандыла. Аланы кёргенле: «Я рабий, бу эки къызны юсюнде аланы чырайларын бузгъан бир шарайып болурму?» - деп, алай къарагъандыла.

Кемилят огъарыда сагъынылгъан Георгий Павлович Нижарадзе бла шагъырей болады. Заман кёп озмай, ол экиси бир юйюр къурайдыла. Той-оюн этедиле. Бахсандан баргъанлагъа Кемилятны къайынлары жарыкъ тюбейдиле. Кёп сый салып, алай ашырадыла.

Мисирхан а Кемилятны ол ишине бир заманда да ыразы болмагъанды. Гяургъа баргъаны ючюн кечген да этмегенди. Кемилят бла Георгийни бир жашлары бла бир къызлары болгъанды. Жашларына да Георгий деп атагъандыла. Ол Гюржюню белгили журналистлеринден бириди. Кёп жылланы анда бир заводну директору болуп тургъанды. Бюгюнлюкде юйдегиси бла Тбилисиде жашайды.

Бу сиз суратда кёрген Социалист Урунууну Жигити уа аланы къызлары Любады. Атасыны жолун сайлагъанды. Врач болуп Местианы больницасында кёп жылладан бери ишлейди. Юйдегили болгъанды. Бир жашы барды. Ол да варч болуп, анасы бла бир больницада ишлейди. Любаны ауругъанлагъа къарагъаныны, бакъгъаныны юсюнден Тау артында таурухла окъуна жюрюйдюле. Врачны антына кертичи болгъанын ненча кере ахшы иши бла кёргюзтген болур? Кече-кюн демегенлей, иссиди, сууукъду деп къарамай, узакъ элледе неда таулада малчылагъа болушлукъ керек болса, аны бармаз сылтауу бир заманда да болмагъанды. Ауругъаннга болушлукъ этерге ол бюгюнлюкде да хазырды. Аны ол ишге атасы юйретгенди. Кесини жашын да Люба алай юйретеди. Баям, кертиси бла да, ол Социалист Урунууну Жигити деген атха керти да тийишли болур эди, ансы битеу да ол замандагъы СССР-ни алсанг да, район врачладан кёплегеми бергендиле аллай атланы?

Кемилятны эгечи Фатиматны юсюнден айтханда уа, аны къадарын эшитген адам бош жарсырча угъай, жюреги бек къыйналырчады. Аны да айта кетейик.

Отузунчу жыллада Мисирхан къайын анасыны къарындашындан туугъанла – Дудалары Кисловодск тийресинде жашагъан жерге кёчюп кетеди. Жансох Сванетиягъа да ётеди, анда да бираз турады, сора Фатимат да башха динли адамгъа ажашыр деп, аны да алып, Мисирхан болгъан жерге, Кисловодск тийресине кетеди. Анда жашай тургъанлай, бир къарачайлы, жыл саны келген киши, Фатиматны алып къачады. Юйге элтип тюшюрген заманларында, ол эрлай бир атха минип, урлагъанла эс жыйгъынчы, артха къачады. Болсада, иш аны бла бошалып къалмайды. Ким биледи, ол адам кесине базыннган бир зат болур эди ансы, Фатиматны ызындан къаты тюшеди, экинчи кере да къачырады. Фатимат ол артыкълыкъгъа тёзалмай, акъылдан шашады. Аны Терк башында шёндюгю Владикавказгъа элтедиле. Анда аллайлагъа къарагъан больницагъа саладыла. Фатимат таулула кёчгюнчюлюкден къайтыр жылланы аллында ол больницада ёлгенди.

Бюгюнлюкде мында Дадишкилиани Жансохну бла Орусбийланы Мисирханны юйюрлеринден жаланда аланы жашлары Исламдан туугъан бир къыз къалгъанды – Дадишкилиани Лейла. Ол шёндю Нальчик шахарда жашайды. Пенсиягъа чыкъгъанлыкъгъа, Къурулушчуланы профсоюзларыны республикалы комитетинде бухгалтер болуп ишлейди. Тукъуму эбизе болгъанлыкъгъа, кёчгюнчюлюкню къыйынлыгъын да сынагъанды. Къазахстанда Талды-Курган областьны Текели деген шахарында тургъанды.

Дадишкилиани Жансох Кисловодскени тийресинде жашагъан жерлеринде кёчгюнчюлюк жетгинчи ёлгенди. Мисирхан а жууукълары бла Къыргъызстаннга тюшген эди да, ол анда ёледи.

Ма алайды Сванлы бий Дадишкилиани Жансох бла Орусбийланы Мисирхан бийчени хапарлары.

Османланы Хыйса.
Поделиться: