Къаныбызны басымын мардагъа келтирирге кюреше…

Бизни бир окъуучубуз редакциягъа  кеси къан басымын мардагъа къалай келтирирге кюрешгенин жазгъанды. Биз аны письмосун эм врач–терапевт Чаналаны Аслижанны оюмун басмалайбыз.

-Кёп жылланы ичинде мен къан басымым мардагъа келишмей къыйналама. Жыл санлары эллиден озгъанла, эштада, уста биле болурла къан тамырны басымы (артериальное  давление) не болгъанын. Аны энишге дарманла бла тюшюредиле. Кётюртюрге уа бек къыйынды, ишчи мардада тутуу  да– алай. Мен гипертоникме: 90/60, бир-бирде уа – 85/55 окъуна да манга марда эдиле. Сагъышлы болсам,  мени къанымы басымы бек  тюшюучю эди. Абадан болгъандан сора уа  аллай  кезиулерим  терк-терк бола  башлагъан эдиле.

Аллай халдан къутулур ючюн, амал излерге тюшдю. Энди ала  менде кёпдюле. Терк  болушханы-«арбачыны позасы». Шинтикге олтуругъуз,  жингириклеригизни тобукъларыгъызгъа тирегиз, башыгъызны къолларыгъызгъа салыгъыз, алгъаракъ ийилигиз. Ол халда 5 минут турсагъыз,  болумугъуз игиленирикди. Халыгъыз  юйде тургъанда  осалланса, диваннга аркъагъыздан тюшюп, тобукъларыгъызны тюплерине жастыкъла салып, 15 минутну жатсагъыз, къаныгъыз башыгъызгъа чабарыкъды, алай бла басымы  кётюрюллюкдю.

Мени дагъыда бир амалым барды: къызыл этли чабакъны неда селёдканы гыржыннга салып  ашаргъа керекди. Чабакъ болмаса уа, тилигизге тузчукъ къуюп, аны эмигиз (тузлу зат басымны кётюреди), сора татлы эм кючлю кофе неда чай ичигиз. Жыл саныгъыз кёп эсе, кофе, чай  да жюрегигизни къалтыратырыкъдыла, алай  болса, аланы орунларына исси эт шорпадан бир стакан чакълыны ичигиз. Къан  басым азланып, къусарыгъыгъыз келген эсе, лимонну тыш къабугъун чайнагъыз.

Сизни тонометригизни стрелкасы ёрге кётюрюлген эсе, саулугъугъузгъа эс буругъуз. Менде алай бола башлагъан кезиуде  мен врачха бардым. Мардадан не ары неда бери ауушуу тапмадыла, терапевт бу таблеткаланы ич, тёртден бир кесегинден башлап жартысына дери, деди.

Дарманны аз дозасы (кесеги) болушмады, кёбейтсем а, басымны мардадан эсе азайтып къоя эди. Сора, химияны къоюп, башха амалланы хайырланыугъа  кёчдюм. Халым  иги жанына тюрленди. Къызыл чюгюндюрню сууу да бек иги жарайды басымны азайтыргъа: аны  согун  суу бла тенг къатышдырыгъыз, татымын тюрлендирир ючюн, бир кесек бал къошугъуз, кюн сайын андан жарым стакан бла юч кере ичсегиз, болумугъуз игилениригине сёз жокъду.

Дагъыда терк болушурукъ башха амал: полгъа полиэтилен пакетни салыгъыз, аны юсюн алма уксус бла иги жибитилген быстырны  жабыгъыз, шинтикге олтуругъуз, жалан аякъларыгъызны  анга  салып,  10-15 минутну тутугъуз. Басым 15-20 кесекге азайырыкъды. Аллай  болушлукъну жаланда бек къыйналгъан кезиуледе хайырланыргъа керекди.

Басымны кётюрюле барыуун тохтатыр ючюн а,  юч амалым барды. Биринчиси –  тузлу, къууурулгъан, жаулу, татлы затланы ашамагъыз. Ол семирмей турургъа да жарайды. Эки килограмм чакълы бирге семирсем окъуна да, тонометрдеги кёрюмдюле ёрге учуп кетедиле. Экинчиси–  жукъуну къаты жоругъуду. Ингирде онбирде сагъатда  жукъларгъа  кюрешеме, эрттенликде жети сагъатда турама. Алай этмесем,  басымым кётюрюлюп уянама. Андан сора да,  мен  кюн сайын  тёрт - беш километр жаяу жюрюп айланама.

Врач-терапевт  Чаналаны Аслижан:

-Авторну сынаууна врачны кёз къарамы  бла багъа бичсек, анда бек багъалы зат– саулукълу жашау этерге  итиниудю: жаяу жюрюудю, азыкъны марда бла ашауду, тийишлиси чакълы бир жукълауду. Ол артыкъда бек керекди къан тамырны басымын мардада тутаргъа. Биринчи болушлукъ бериуню айтылгъан амалларын хайырланыргъа да  боллукъду.

Алай эсе да, басымны секире, тюше турууу саулукъну  осалланнганын билдирген шартды. Артыкъда ол абаданлагъа къоркъуулуду – инсульт, инфаркт эмда  кёп тюрлю аурууланы «жол нёгерлери» болургъа боллукъдула ала. Алайды да, басымны кётюрюлюуюне  неда энишге тюшюуюне къажау кюрешгенден эсе, болумну сылтауун излегиз,  тынгылы тинтдиригиз саулугъугъузну.

Къаныгъызны, сийдигигизни, ЭКГ-ны юслеринден битеулю тинтиуле бардыргъандан сора да,  ЭКГ-ны суткалыкъ мониторингин эм артериальный къан тамырны басымын, жюрекни эхокардиограммасын  бардырыргъа керекди.  Андан сора да, эндокринолог эм кардиолог айтханлагъа да къулакъ салыгъыз. Тинтиуле бошалгъандан сора  жаланда врач дарманланы тюз сайлаяллыкъды. Кеси аллыгъызгъа бир дарманны ичмегиз.