Харбыз бирлеге – уу, бирлеге уа – дарман

Харбызны юсюнден кёп тюрлю хапарла жюрюйдюле: бирле анга дарман салып, заманындан алгъа бишерча этедиле  дейдиле, андан ууланыргъа боллукъду деп, сакъ болургъа чакъыргъанла да бардыла. Бу битимни юсюнден  кертини бла ётюрюкню билир мурат бла мен да кёп алимлени, диетологланы оюмларына къарагъанма. Аладан бирлерини -  медицина илмуланы доктору, врач-диетолог Семён Кожевскийни - оюму бла окъуучуларыбызны шагъырей этерге сюеме. Нек эсе да, аны тюзге санагъанма.

-Харбыздан ууланнган кезиуле кёп болгъандыла деген хапарла терсдиле, - деп, ол ма алай кесгин айтханды. – Саулукълу адам харбыздан не хазна уулансын. Харбызда пестицидле мардадан бир ненча кереге кёпдюле. Аш орунну бла чегилени аурутур ючюн андан аны жумушагъындан бек аздан беш килограмм ашаргъа керекди. Алай аш орунлары ауруй-ауруй тургъанлагъа уа харбызны жартысын ашасала да тамамды аш орунларын къозгъаргъа.

Чий харбызны юсюнден айтханда, анда адамгъа керекли затла болмаучудула.

Россейде бурун заманладан бери да харбызны бюйреклери ауругъан эмда къан тамырлары, жюреклери къыйнагъан адамланы къоллары, аякълары кёпгенде ашатып болгъандыла. Бусагъатда уа харбызны цистит, нефрит, пиелонефритча аурууладан багъыуда хайырланадыла. Бу битимни клетчаткасында калий болгъаны бек магъаналыды. Дагъыда аны ётлери, бауурлары, къан тамырлары ауругъанла, ичлери къатып къыйналгъанла ашарыкъларына къошаргъа керекдиле – 2-2,5 килограмм чакълысын.

Адам ишлеген жеринде неда юйде (сёз ючюн, аракъыдан ууланса) да харбыз жарайды. Ол адамгъа къошар ючюн да керекди, къанлары аз болуп ауругъанлагъа болушады.  Аны жумушагъында терк эриген балтуз болгъаны себепли ол диабетден ауругъанлагъа да бек игиди, адамны къанында холестеринни да терк  чыгъарады.

Псориаздан бла экземадан ауругъанлагъа къуру харбызны ашатадыла. Аны бла да къалмай, аны жумушагъындан жарагъа саладыла. Бетни терисин тазалауда да хайыры уллуду. Марляны бир ненча къатысын харбыз суугъа сугъуп, бетге, боюннга жабышдырадыла. Жыйырма минутдан сора  бетни жууаргъа, къуругъандан сора уа крем жагъаргъа керекди.

Аны бла бирге бу татлы битимни хатасы да барды. Жумушагъында тюрлю-тюрлю химия затла жыйылыргъа ёчдюле. Аланы уулары барды. Харбызны ичинде ала бирге жыйылып, 2,2,5-сантиметрлик саргъылдым тугулчукъла боладыла. Иги бишген къызыл харбызны ичинде ала терк эсленедиле. Аллайланы кесип кетерип, къалгъанын ашаргъа жарайды. Болсада, кёре тургъанлай, саулукъгъа хата салыргъа боллукъ затны ашаргъа керекмиди?

Харбыз татлыны орунуна ашалады ансы, ол ашарыкъгъа саналмайды. Аны дарманлыгъы болгъаныны юсюнден а кёпле билмейдиле. Аны жумушагъында фруктоза, глюкоза да асламдыла, сахароза уа  азыркъды. Андан сора да, харбызда В1,В2, С,РР витаминле, фолиевая кислота, каротин, клетчатка  бардыла. Ол быллай  калийден, магнийден, железодан, натрийден, кальцийден, фосфордан да байды. Ала уа жюрекни эм тамырланы ишлеулерине себеплик этедиле, чегилени да иги ишлетирге болушадыла.

 Къанны тазалар ючюн 3-4 кюнню къуру харбыз бла  къара гыржынны ашап турургъа керекди.  Ол бюйреклени тазаларгъа, юзмезни, ууакъ ташланы да чыгъарыргъа болушады.