Заман бла таш

Хапар

Ахыры. Аллы 18 июльда басмаланады.

Бир заманда алайгъа ай келди. Толу ай, ариу ай. Жарыкъ жулдузларын да ызындан тизип. Акъ ай, къарангы кечени олсагъатлай жап-жарыкъ этди. Баям, ай аланы кёрюп къайтхан болур эди алайгъа. Жулдузла уа тепсейдиле аны тёгерегине, жылтырай, къалтырай.

Ай кёп турду алайда, эки сюйгеннге къарап, аланы къарангы кечелерин жарытып. Нечик ариу эди ай жарытхан кече. Сора жаш да, къыз да турдула да, эки сюйгенни къарангы кечелерин жарытхан айгъа, жулдузлагъа къолларын узатып, бирден жыр айтып башладыла.

Бийиклени чексиз кёгюнде

Чыракъ болуп саулай аламгъа,

Таугъа, тюзге нюрюнг тёгюле,

Бересе таукеллик адамгъа.

Сени жарыгъынгдан къарангы

Узакъ бола кече арада,

Этерсе деп сен сау жарамы,

Жер жюзюнден къарайма санга.

Ариу нюрлю, толгъан айыбыз,

Ызлачы жол узакъ жерлеге.

Жарыгъынгда учар атыбыз,

Жетдирмейин боран желлеге.

Жанкъоз чакъгъан жазда Аллахдан,

Жашау насып излейбиз жалан,

Сакълап турсун жерни палахдан,

Муратына жетерча адам.

Акъ айыбыз, къара кечеде,

Баргъан жолубузну жарыта,

Элтчи бизни узакъ жерлеге,

Боранланы, желлени оза.

Бийиклени чексиз кёгюнде,

Акъ чырагъы бола аламны,

Таугъа, тюзге нюрюнг тёгюле,

Сен барда, болмаз къарангы.

Къалай жырлай эдиле къыз бла жаш акъ айны жырын. Ах, къалай? Мингле бла булбулла алайгъа жыйылгъан сунар эдинг. Угъай, булбулла тюйюл эдиле, ала сюйгенле эдиле. Бири бирсиз болалмагъанла. Бир бири кёзлерине къарамай такъыйкъа ётдюралмагъанла. Ай бла жулдузла да алагъа эжиу эте.

Таш ауурду. Ол къалкъыргъа бек сюеди. Жыргъа тынгылай, жукълап къалды. Анса да, жукъугъа хорлатмай, бюгече ол кёп тургъан эди. Жукъласа уа, тюшле кёреди. Алада сюйсе къуш болуп бийикледе учар, къанатларын бир къакъгъанлай, битеу ауушну учуп чыгъар. Бирде уа, акъ булутчукъ болур да, сиркиу желчик бла ойнай-ойнай, тауланы ары жанына ётюп къайтыр.

Аны антлы шуёху сиркиу желчик тауну ары жанында бек сейирди дегенди. Анда уллу тенгиз барды. Ол аны толкъунларын чайкъап ойнайды. Алай хычыуунду, дейди. Таш аны кёрюрге бек термиледи – уллу тенгизни бийик толкъунларын.

Тюш дегенинг алай тамаша затды. Сюйсенг, къанатлы болуп учаса. Таш аны ючюн ашыгъады жукъларгъа.

Танг иги жарыгъынчы, ол ариу тюшлерин кёре тургъанда, аны ачы къычырыкъ таууш уятды. Къыз онг къолун аууш таба буруп, нёгерине бир зат кёргюзте эди. Тауушну эшитгенлей, жаш эрлай туруп, аны къатына келди. Ала аууш таба кёп къарадыла. Бираздан, экиси да къолларындан тутуп, бир бири кёзлерине къарап тохтадыла. Ала алай кёп турдула. Энди Таш да эследи бу экеулен неден къоркъгъанларын. Эр киши къауум таугъа ёрлеп келе эди. Бир бирлерин оза, жууукълаша тебирегендиле. Хар бирини да онг къолларында узун быргъылы ушкоклары. Ташха жууукълашханларында, ала атдырып башладыла. Къоргъашин окъла, узакъ болмай, жерге чанчыладыла.

- О, налатла, - деди жаш, - ала бизни мында да тапдыла, тау башында окъуна къутулалмадыкъ да. Булутла бийиклеринде окъуна тынчлыкъ болмады. Баям, бу дуниябызны къадары алай болур эли. Къоркъма, жаным, мен сени алагъа берлик тюйюлме. Санга аны ючюн деп тюбемегенме. Аллах бизге сюймеклик берди. Ариу саугъа этди. Была уа аны бизден сыйырыргъа кюрешедиле. Жахилле, сюймеклик сынамагъан харипле. Жаным ауруйду алагъа. Мен энтта да билеме, бир ёмюрлюк жер. Ары барайыкъ. Анда была бизни табалмазла. Хазырмыса мени бла ары барыргъа?

- Санга тюбегенли жюрегим сени блады. Сен къайры десенг, жолум арыды. Сенсиз жокъду манга да жашау. Тут къолумдан къаты. Эт оноуубузну, - деди къыз да.

Жаш бла къыз, къолларындан да тутуп, кёзлерин бир бирден алалмай, къая эринине сюелдиле. Сора терен ахтынып, кюннге да ахыр кере къарап, къаядан энишге атладыла ёмюрлюк жолгъа...

Сора жауун жауду, чууакъ кюн. Кюн жауун - сокъур жауун. Кёк бийигинден келген сууукъ тамычыла ташны тюйдюле. Кюн жиляй эди, ёлюмсюзге кетген эки сюйгенни жиляуун эте.

Андан бери къаллай бир болду? Тау череги тенгизге кёп суу ташыды. Эх, заман, заман! Не зат кёрмеди, сынамады къара таш ёмюрлени саркъыуунда, тау ауузну къалаууру…