Назмула окъугъандыла, оюмларын айтхандыла

Алгъаракъда Къулийланы Къайсын атлы Малкъар къырал драма театрда школчула назму айтып эришген эдиле. Ол а «Ана тилим – жаным-тиним, мени  дуниям» деген фестиваль-эришиуню чеклеринде озгъанды. Анга бу жол эллерибизден бла шахарларыбыздан онтёрт жаш бла къыз къатышхандыла. Конкурс а Созайланы Ахматны чыгъармачылыгъына аталгъанды.

Тёбен Чегемден, Къашхатаудан, Тырныаууздан, Кичибалыкъдан, бирси жерледен да келген сабийлени хунерлиликлерине уа хурметли жюри багъа салгъанды. Аны санында уа Кёнделенни Доттуланы Ахмат атлы биринчи номерли мектебини малкъар тилден бла адабиятдан устазы Газаланы Аслижан (жюрини башчысы), сагъынылгъан театрыбызны артисткасы Алтууланы Халимат, тилибизге гитчечиклени Нальчикни 2Насып» атлы жетмишинчи номерли прогимназиясында юйретген Жаболаны Марина, Хасанияны оналтынчы номерли мектебини устазы Ксаналаны Любовь болгъандыла. Эришиуге уа Созай улу кеси да къатышханды.

КъМР-ни Жарыкъландырыу эмда илму министерствосуну миллет билим бериу бёлюмюню тамата къуллукъчусу Ёзденланы Мадина, эришиуню магъанасын ангылатып, анга къатышыргъа талпыннган окъуучулагъа, аланы юйретген устазлагъа, Ахмат Солтановичге да заман табып ары келгенлерине ыспас этгенди. Быллай тюбешиуле ёсюп келген жаш тёлюбюзню эсинде къаллыкъларын, ала тауча, ана тилибизде бир сёзге окъуна юйренселе, аны ич магъанасына тюшюнселе – ол уллу магъананы тутханын белгилегенди.

Адабиятыбызны акъ сёз бла байламлы бёлюмюнде Ахматны чыгъармачылыгъыны кесини энчи жери барды. Ол назмуларында атаны-ананы, туугъан журтну, ата юйню, от жагъаны къалай багъаларгъа, алагъа къаллай хурмет берирге тийишли болгъанын айтханы бла бирге, кесини окъуучусуна табийгъатны, жангы кюнню, энди ачыла башлагъан гюлчюкню, танг жарыгъын, тейри къылычны ажайыплыгъын да сюйдюреди. Жер башында жашагъаннга аланы барысына да кеслерини къаллай орунлары барлыкъларын да ангылатады. Алай эсе да, ол «Жашау – кюрешди!» деп, окъуучуларын анга ийнандырады, ишлерге, тири болургъа кереклисин да билдиреди.

Аны ючюн сейир эди сабийлени аны назмуларын къалай окъугъанларына тынгылагъан. Ала сёзлени баш анстан кёлден билип, айталгъанларыча эшитдирип къоймай, хар бир сёзню ич магъанасын ангылап, поэт нени юсюнден айтыргъа, нени ачыкъларгъа излегенин ауазларыны шатыклыгъы, интонациялары бла да ачыкълагъандыла.

Алгъадан чертсек, акъ сёзню багъалагъан, аны къалай окъулгъан даражасына энчи магъана берген эмда аллай кёз къарам бла къарагъан къадарыбызда, Псычох элден келген Жантууланы Исламны назмуну саулай эси-акъылы бла къалай окъугъанын, аны жюреги бла сезип, ол сезимин тынгылагъанлагъа да ачыкъларгъа излегенин белгилерге тийишлиди. Артда аны алайлыгъын жюрини келечилери да чертип, анга биринчи жерни тийишли кёргенлери уа бютюнда къууандыргъанды.

Нек дегенде Ислам къабарты элде жашайды. Анга да къарамай, таулу жаш ёз тилибизде шатык сёлешеди. Бютюнда назмуну аллай бийик даражада окъуй билгени уа ол ана тилин иги билгенин ачыкълайды. Аны конкурсха хазырлагъан а къабарты тилден окъутхан Зарета Нажмудиновна Люева болгъанын да чертирчады.

Эришиуде экинчи жерни уа экеулен юлешгендиле. Аладан бири Толгъурланы Камиллады. Ол Тёбен Чегемни мектебинденди. Аны Байтуугъанланы Марина Харуновна окъутады. Экинчи къызчыгъ а Тырныауузну биринчи номерли лицейинде билим алады. Ана тилибизден а Жашууланы Элинаны устаз Ёзденланы Замира юйретеди.

Ючюнчю орунну да жюрини келечилери экеуленнге бериуню тюз кёргендиле. Къашхатаучу къызчыкъ Цепишланы Эльвираны Чеченланы Ариужан окъутады. Князланы Элина да Тырныауузну биринчи лицейинденди. Аны да Ёзденланы Замира тюшюндюреди ана тилибизге. Окъуучула барысы да дипломла, китапла бла да саугъаланнгандыла.

Ачыгъын айтханда уа, жаланда белгиленнген сабийлеге угъай, эришиулеге къатышхан жашланы бла къызланы, аланы устазларыны барысына да ыспас этерге тийишлиди. Нек дегенде барыбыз да билебиз эмда ангылайбыз ёз тилибизни бюгюнлюкде болумун. Аны себепли ёсюп келген жаш тёлюбюзге ана тиллерин юйретиу, аны алагъа сюйдюрюу эмда сакъларча мадарланы-амалланы хайырланыу – ол барыбызны да борчубузду. Аны ючюн а тутхан ишлерине уллу кёллю болмагъан устазларыбыз, аланы юйретиу бла байламлы юлюшлерини даражасын ангылагъан ата-анала да сау болсунла. Нек дегенде назмуну окъугъан сабий ол чыгъарманы ич магъанасына тийишлиликде анда айтылгъан затны толу ачыкълар муратда кесини юс кийимлерин да анга кёре кийсе, бу жумушда аналаны да къыйынлары барлыгъы, айхай да, ангылашынады.

Созайланы Ахмат да, бу эришиу аны чыгъармачылыгъы бла байламлы къуралгъаны ючюн аны къурагъанлагъа бла бардыргъанлагъа ыспас этгени бла бирге, бюгюнлюкде сабийлерибиз ана тилибизге не къадар эс бурурча, аны магъаналылыгъын да ангылатырча амалланы-мадарланы излерге эмда болдурургъа борчлу болгъаныбызны чертгенди.

Андан сора да, эришиуде кёллендирген а, сабийле оюмларын тауча айтханларындан сора да, «Биз адам саны аз болгъан халкъгъа санала да болурбуз, алай эсе да, гитче халкъ а тюйюлбюз», - деп, бирча къатлагъанларыды. Айхай да, миллетибизни келир кюнюне уа быллай жаш тёлюбюзню барлыгъы ышандырады.

Бу эришиу фестивальны биринчи урумуну чеклеринде болгъанды. Аны эндиги кезиую уа жууукъ заманда башланырыкъды.

Мокъаланы Зухура.
Поделиться: