Сабийлеге ана тилибизде жомакъла, таурухла окъугъуз

Университетде «Аталагъа- аналагъа консультация болушлукъ этиу ара» ишлейди. Ол хакъ тёленмеген «Жай каникулла: сабийни китап окъургъа юйретиу» деген вебинарны  бардыргъанды. 

Вебинарны хазырлагъанла – психология илмуланы кандидаты Римма Багова бла педагогика илмуланы кандидаты Тимур Паштов бу темагъа тынгылы хапар айтхандыла. Интернетни хайырындан атала-анала, соруула да берип, специалистледен толу жууапла эшитгендиле. 

Болушлукъ изленеди

Вебинарда чертилгенди: сабий садда, школда сабийни окъутургъа юйретирле деп, тынчайып къалыргъа жарамайды. Атала -анала, ыннала-аппала да ариу суратлары бла китапла сатып алып, сабийчикге окъургъа борчлудула. Театрдача, хар жигитни бир ауаз бла окъуп, баланы сейирсиндирирге керекди. Уллу жомакъны экиге бёлсегиз, экинчи кюн не заманда окъурукъдула манга китапны деп, сабий сакълап турлукъду. 

Китап окъургъа юйреннген сабийни тили байды, ол артда адамла бла терк келишеди, кеси да ёхтем, батыр, кесине базыннган инсан болгъаны кёзге урунады. Окъумагъанны тил байлыгъы болмагъаны себепли, ол не зат сюйгенин окъуна тынгылы ангылаталмайды, шуёхлукъ да жюрюталмайды, аны хатасындан а жангызлыкъны къапханына тюшеди. 

Бериргеми, бермезгеми?

Бир-бир ата-анала сабийге хар окъугъан жомагъы, хапары ючюн  ахча бередиле неда паркга, киногъа  элтедиле. Специалистле вебинарда айтханнга кёре, ол терсди. Окъууда хар атламы ючюн ахча тёлеп тураллыкъ тюйюлсюз. Китапха сюймеклик керекди! Кёп къыраллада алимле тинтиуле бардыргъандыла: ахча тёленип этилген зат терк эрикдирип къояды. Кеси ыразылыгъы бла сюйюп тамамланнган жумуш а эрикдирмейди. Сёз ючюн, студентлеге  сюйюп ойнагъан оюнлары ючюн ахча тёлеп башлагъанда, ала оюннга суууп къалгъандыла. Адамны мыйысы бек сейир ишлейди…

Специалистлени оюмларына кёре, хар ата-ана, заманларын къызгъанмасала, ахчасыз да юйреталлыкъдыла окъургъа. Алай аны ючюн абаданлагъа телефонладан айырылып, балачыкъ бла бирге биринчи китапчыкъланы окъуп чыгъаргъа тюшерикди. 

Сёз ючюн, бир он айтымны - ана, эки айтымны уа-сабий, он айтымны уа атала окъусала, аз-аз балачыкъ китапны къолуна алып башларыкъды.

Адамны жыл саны  аз болса да, ол хар затны ангылайды. Эки-ючжыллыкъ сабий сиз аны сюйгенигизни сезеди. Ол сизни юсюгюзден хар затны да билирге излейди.  Анга гитче заманыгъызда не китапла окъугъаныгъызны айтыгъыз, ала китапханада бар эселе, кёргюзтюгюз, бирге окъугъуз. Китапханагъа кесигиз бла бирге элтигиз балачыкъны, ол кёп китапланы бир жерде кёрсе, сейирге къаллыкъды. Ангылатыгъыз бу маданият учрежденияны магъанасын. Быллай ушакъла унутулмайдыла.  

Бусагъатда кёпле смартфон неда планшет бла хайырланадыла. Къагъыт китап бла хайырланнганла аздан-аз болуп барадыла. Алай планшетде да бардыла жомакъла. Сабийин окъургъа юйретеме деген ата-анагъа жолла кёпдюле. 

Игилик бла аманлыкъ

Сабий игиликни аманлыкъдан къалай айырыргъа юйренирикди? Жомакълада, хапарчыкълада жигитлени къылыкъларын сюзюп. Окъуй туруп, балачыкъ кюлкюлю зат не зат болгъанын ангылайды, кюледи. Къарыусузгъа болушхан адам улуну иги тёреси болгъанын биледи. Не заманда да къызгъанчла, аманла болгъанларын да ангылайды. 

Жомакъла, таурухла мыйыны бек аламат айнытадыла. Сабий садда, орамда бир къужур болумлагъа тюшсе да сабий, абызырамайды, жомакълада, таурухлада болумла бла тенглешдирип, кесин къалай жюрютюрге кереклисин биледи. 

Не зат сайларгъа?

Вебинарда биринчи китапланы юслеринден айтханда, Римма Багова ана тилни унутмазгъа чакъыргъанды. Таулула къан бла келген жан бла кетеди, дейдиле. Бизни ата-бабаларыбыз тауча сёлешгендиле, жомакъланы, таурухланы да тауча айтхандыла. Бюгюнлюкде да аланы туудукълары тиллерин билирге керекдиле. Жарсыугъа, аталаны-аналаны араларында сабийлери бла тауча ахырысы бла да сёлешмегенле аз тюйюлдюле. Психолог Римма Багова уа балачыкъны биринчи китапларыны арасында ана тилинде жомакъла, таурухла болургъа керекдиле, деп чертгенди. Шёндюгю дунияда сабий бек аздан юч тилни билирге керекди: ана, орус, ингилиз.

Бир-бирде юйде «окъу» деп асыры кёп айтылгъандан, сабий китапны кёрюп болмай къалады. Балачыкъ он минутдан сора тёзмей эсе сизни жомакъла, таурухла окъугъаныгъызгъа, жетеди ол. Бирси сабийчиг а жарым сагъат тепмей тынгылай эсе, ол да аламатды. Окъуу азап тюйюлдю, къууанч болургъа керекди. Римма Багова вебинарда: «Балагъызгъа жангы китапланы, жангы авторланы окъуй туруп, кесигиз да айнырыкъсыз! Сабийликни дуниясы хар абадан адамны жашыракъ этеди, жашауун къууанчдан толтурады. Бир кесек сабий болургъа къоркъмагъыз!» – дегенди. Ол керти да алайды