«Бу чыгъарманы окъуй, кесиме кёп затны ачыкълагъанма»

Кёп болмай Текуланы Жамалны  «Боракъа» деген китабы къолума тюшеди да, аны окъуп чыгъама, халкъыбызны жашаууну бир кесегини,  Алтын Орданы  заманында болгъан ишлени юслеринден кёп зат билеме. Бу тарых магъаналы чыгъарманы баш жигитлери – дуниягъа атлары айтылгъан Акъсакъ Темир, Тохтамыш хан, аланы аскерлери, тау бийле, тау жамауатла… Была барысы да окъуучуну кесине тартадыла.

Романда дагъыда сатхычлыкъ, хыйлалыкъ,  сюймеклик, кишилик алай шарт кёргюзтюледиле! Битеу ол ышанланы уа жашау ючюн баргъан къазауат туудурады.  Акъсакъ Темирни тарыхда къалгъан огъурсузлугъу романда тынгылы бериледи.

Жигитлерини сыфатларын автор къалай аламат къурайды. Акъсакъ Темир, эски жазыулада айтылгъаннга кёре, окъуй-жаза юйренмесе да,  бек билимли эм акъыллы адам болгъанды. Жамалны романында ол шахмат ойнайды, Хаямны назмуларын айтады кёлюнден. Ол кёп кёрюрге, кёп билирге итиннген адамды. Аны къалауурларыны таматасын  а жазыучу былай суратлайды:  «Ауур четенли болгъанлыкъгъа, женгиллиги бла жаш адамгъа оздурмаучу Къыйшыкъ… Гюржю гебен кибик, муну кётюрюп айланнган ат жазыкъ тюйюлмюдю?..».

Эл жашауну юсюнден жазыучу алай  тынгылы жазады – хар бир таулуну къанында болгъан, бурун заманлада къалгъан не гитче затчыкъла да жюрегинги  жылытадыла.

Бу чыгъармада  тарых билимини теренлигин кёргюзтюп къоймай, халкъ чыгъармачылыкъны къалай аламат билгенин да баямлайды. Фольклор хазнабызны тап хайырланады – нарт сёзле, айтыула… Накъут дорбунну юсюнден Боракъа айтхан таурух а кёп затны юсюнден сагъыш этдиреди. Бурун заманлада сёзге устала нечик акъыллы болгъандыла! Аланы акъыл сёзлерини тюзлюклерине биз дайым тюшюнебиз. Жер атла уа! Биз, жаш тёлю, билмеген къаллай бир жер атыбыз ачыкъланады.

Чыгъарманы окъуй, узакъ ёмюрледе айланып, ол адамладан, аланы кюрешлеринден, жашау турмушларындан, къылыкъ-сырларындан хапарлы боласа.  Жазыучуну тил байлыгъына да сейир этесе.

Романны окъуп бошагъандан сора, кёп затны юсюнден сагъыш этгенме.  Текуланы Жамал  ана тилибизде чыкъгъан газетде кёп жылланы ишлеп кетгенин билеме.  Шёндю бу изданияда ишлеп тургъан эгечи Хауа айтханнга кёре, газетде Жамалны иши асыры къыстау болгъандан, ол кесин романла, повестьле жазыугъа толусунлай бералмагъанды.  Бек уллу чыгъармаларын: «Боракъаны» бла «Ёксюзню» ол редакциядан кетген сора жазгъанды. Алай аны сабий хапарлары окъуу китаплагъа киргенлерин билеме.

Баллиланы Алима.
Поделиться: