"Умутун юзмей, алгъа баргъан, муратына жетмей къалмаз"

Жерлешибиз Емельян (Эмиль) Биткаш каратеде болдургъан жетишимлери бла белгилиди. Ол Россейни чемпионатында хорлагъанды, эришиуню эм иги спортчусуна да саналгъанды. Алай  бла ол кесине  Европаны чемпионатына къатышыргъа жол  ачханды, анда да анга жетген чыкъмагъанды. Аны бла ол республикасына даражалы чемпионатдан алтын майдалны саугъалагъанды. Алай спортчуну хорламгъа жолу  тыйгъычсыз, къысха да болмагъанды. Аны юсюнден  ол бизни бла ушагъында айтханды.

 

-Эмиль, бек алгъа Россейни чемпионатыны юсюнден билдирсенг эди, кёп адам бламы сермеширге тюшгенди?

- Анда беш адам бла тюбешгенме - барысы да белгили, къарыулу, умутландыргъан, жаш каратечиле. Мени онглу этген  а сынамым эди. Манга 29 жыл толгъанды, андан 23 жылны карате бла кюрешеме. Алай болса да, ала бла къыйын эди манга. Нек дегенде спортчуну  20-22 жылында хорламлагъа итиниую уллуду, аны себепли къолундан келгенни аямай кюрешеди. Эришиуде  аллай къажымаулукъ къошакъ кюч береди.

Мендеча жыл санда бу халла бир кесек тюрленедиле, къызыулукъ кетип, оюмлау келеди. Сора кёпле артдан-артха азыракъ жарау этип тебирейдиле. Мен а алгъадан эсе кёп къадалама. Дагъыда тёзюмлюлюк, къарыуну алгъадан адыргы чабыууллагъа тас этмей, сермеш баргъан къадарда аз-аз къоратыргъа тийишлиди. Алай эте билгеним спортда хар заманда да хайыр келтиргенди.

- Европада уа хал къалай эди?

- Анда психология жаны бла къыйыныракъды, жууаплылыкъ да – уллу. Сора тышында жангызлыкъ бегирек сезиледи. Регион, къырал даражада эришиуледе жанынгда - жууукъ адамларынг, тенглеринг. Аланы болушлукъларын сезгенлей тураса. Берлиннге биргеме сохтам Юлия Лемихни алып баргъанма, ол да анда доммакъ майдал къытханды.

 Ары къарышдашым Отари Биткашны келалгъаны да  кёл этдиргенди. Аны кёргенимде, хорлатыргъа эркинлигим болмагъанын ангылагъанма. Татамиге чыкъгъанда, жууукъ адамынг сени ючюн жарсыгъаны, сени сакълагъаны, къалай эсе да, жылыулукъ, къарыу да береди. Сора былайда анга ахча жаны бла болушханы ючюн да ыразылыгъымы билдирирге сюеме.

Европаны чемпионатына мен биринчи кере къатышмагъанымы эсге алсагъ а, ол бютюн  магъаналыды. Анда тёрт кере болгъанма, тюрлю-тюрлю сылтаула-чурумла бла алтыннга жеталмай тургъанма. Сора бир спортчуну – Роман Узунянны юсюнден айтмай болалмайма. Абаданланы араларында эришип башлагъанлы аны бир кере да къыталмагъанма.

- Алай эсе, Берлинде аны бла тюбешгенме деме?!

- Алгъа, аны хорлаялмагъаным ючюн ачыу этгенден, аны аз да кёрюп болмагъанма. Аны бла  биринчи кере тюбешгенимде онсегиз жылым да болмай эди. Бешинчи кере сермешгенибизде, бизни башха-башха къауумлагъа салгъанлары ючюн, финалгъа дери бир бирибизни кёрмегенбиз. Биринчи тюбешиуюмде къолума чып тюшеди, алай Роман бла сермеширге асыры излегенден, къолуму аяргъа, аны ачытханына къарамай, башхаланы онгларгъа керек болгъанын ангылайма. Анча жылны Узунянны хорларгъа кюсеп, аны ючюн аллай бир жолну къыдырып, энди уа бу амалны ычхындырып къояллыкъ тюйюл эдим. Экибизни спортчуланыча тенглешдиргенде, биз къарыуубуз, ачытханнга тёзгенибиз бла бирчабыз.

Аны бла сермеширден алгъа, не этеригими, къалай тюйюшюрюгюмю планын башымда жарашдырама. Алай, татамиге чыгъып, аллымда мени битеу титулларымы сыйыргъан, анча кере жолуму кесген адамны кёргенлей, битеу сагъышларым чачылып кетедиле. Бёлек жылны жыйылгъан ачыуум бла анга  кёз ачдырмайма. Ол абызырагъан да этеди, экинчи раунддан сора хорламны манга бередиле.

Эсимдеди: «Угъай, манга алтын керек тюйюлдю, муну бла энтта бир кесек тюйюшюрге къоюгъуз», - дегеним. Андан сора Роман  тренерликге кёчюп къалады. Алай бу тюбешиуден сора биз татлы тенгле болгъаныбызны, бир бирни жокълап тургъаныбызны белгилерчады.

- Быллай «жаулулукъдан» сора шуёхлукъ байламлыкълагъа ийнаннган къыйыныракъ кёрюнеди.

- Мен анга хурмет этеме, ол иги адамды, айтхылыкъ каратечиди. Алгъаракълада анда къонакъда болгъанма. Аны анасы  бек огъурлу тиширыуду. Кюнлени биринде, мени сыйлай, ол башда сагъынылгъан эришиуню эсгерип, Романны бетини талай жеринде сюеклери сынып, эки айны ашаялмай тургъанын (аны мен къытханымы билмей эди) айтады. Аллай болумлада адамла сермешни тохтатып къоядыла. Шуёхум а, ачытханына тёзюп, тёгеригине халкъны жыймай, судьялагъа да сездирмей, кесин чынтты спортчуча жюрютгенди. Ол а уллу ыспасха тийишли ышанды. Манга эм кючлю, эм юлгюлю каратечи олду.

- Спортчуладан аслам кере эшите  турама  эришген адамны аягъына, къолуна неда бир башха жерине чып тюшсе, тюз да ачытхан жерине уруп, хорларгъа алай кюрешедиле. Мен оюм этгенден, ол адамлыкъ тюйюлдю. Сен а къалай сунаса?

- Аны кесим да сынагъанма. Россейни чемпионатында экинчи тюбешиуюмде аягъыма чып тюшеди. Финалгъа дери уа алыкъа беш сермешни ётдюрюрге керекди. Аланы хар биринде, тюз да илишаннга атханча, ол аягъымы урургъа кюрешгендиле. Къыйналсам да – хорлатмагъанма. Акъсап, санымы тепдиралмай башлагъанда, ол кёбюп, татамиге чыгъалмай къалмазча  халгъа жетмез ючюн жарау, массаж этип сейлейтгенме. Эришиулени ахырында кесим жюрюялмай, атлауучладан тюшалмай къалгъан эдим. Тренерим къолларын узатханда, аны юсюне жыгъылып кетгенме. Аны эм къыйын хорламыма санайма. Алай спорт ол спортду.  

Кесими юсюмден айтханда, манга адам келип, былайым ачытады, алайгъа урма деп айтса, къыйнагъан жерине тиерик тюйюлме. Ансыз да къыталлыгъыма ишеклигим жокъду.

- Эмиль, кел былайдан спортда жолунгу эм аллына къайтайыкъ. Сени биз игирек танырча, каратеге къалай келгенинги юсюнден билдирсенг эди.

- Алты жылымда Къабарты-Малкъарда карате-кёкушинкайдан биринчи секция ачылгъанында атам  Артур Биткаш ары элтеди. Пионерлени дворецинде жарау этгенме. Алгъадан да сюйюп жюрюгенме десем, алдатырыкъма. Алай атамы жюрегин къыйнамазгъа кюрешгенме. Ол кеси да каратечиди, мен сабий заманымда окъуна аны жашил бел бауу бар эди. Бюгюнлюкде да ол чабыуну, жарауну  къоймагъанды.

Каратеден эсе футбол тынчыракъ  эди манга. Фахмум да  бар эди. Тренерлерим да аны ючюн артыкъ эс бёлмегендиле. Жангыз да атам ийнаннганды манга. Бусагъатда спортда,  къылыгъымда  не бар эсе да, аны хайырынданды.

Къарындашым Давид да карате бла кюрешеди. Эки жылны ичинде ол Россейни Югуну доммакъ, кюмюш, артда уа алтын призёру да болгъанды.

- Биткаш деген тукъумну биринчи кере эшитеме. Миллетинг неди?

- Ассириецме. Анам – Гадийланы Лейляды, Огъары Малкъарданды.

- Сени алай гитчечиклей спортну тюйюшюу тюрлюсюне бергенлерине ананг а не деген эди?

- Ыразы болмагъанды дерге жарамаз. Биринчи турнириме къараргъа (жети жылым бола эди) ол да, жууукъларым да келедиле. Эриширик сабийлени араларында эм гитче мен эдим, кесим да - бурма чачлы  толу жашчыкъ. Эки тюбешиуюмден биринде хорлайма, бирсинде уа – угъай. Алай анам манга асыры кёл этдиргенден, битеу трибунала мени жанлы  болгъан сунар эдинг.

- Бюгюнлюкде сен кесинг жарау этгенден сора да, сабийлени да юйретесе. Тренерлик ишге къалай бла келгенсе?

- Аланы 7-чи номерли школда юйретеме. Бу жаны бла сынамым болмаса да, аз-аздан ишни болушун ангылагъанма. Гитчелеге  жарау этдириуге жюрегим бек тартады, ала да къууандырмай къоймайдыла. Сора, аланы юйрете, кесим да жангы затлагъа тюшюнеме.

- Эмиль, сени спорт жашауунг тёзюмлюкню, муратынга таймай барыуну юлгюсюдю, дерге боллукъду. Баям, кесинги бир жоругъунг да болур?

- Биргенге жарау этген адамынг, бир сейирлик онгларынг жокъ эселе, не фахмулу да бол, жетишимлеге жеталмазса деген оюм жюрюйдю. Ала барысы да бош сылтауладыла.  Умутун юзмей, алгъа баргъан, муратына жетеригине толу ийнанама.

Ушакъны Кульчаланы Зульфия бардыргъанды.
Поделиться: