Къарындаш сюймеклик

Биттирланы Шабатайны жашлары Къарай бла Алий Акъ-Сууда бир арбазда ата юйлеринде жашагъандыла. Къарай тамата эди. Аталыкъ-аналыкъ да эте эди гитче къарындашына. Ол да кеси жанындан таматасына хурмет этгенди. Эл сукълана эди аланы араларында халгъа. Эгиз сабийлеча, бир бирлеринден айырылмай, ишге жетселе уа, бири биринден алгъаракъ барып, ауурлугъун кеси кётюрюрге, женгилин а къарындашына къояргъа кюреше эдиле. Къарындаш сюймеклик кертиси бла да былай бола кёреме да деп, адамла алагъа сукъланнгандыла.

Алай эте ёсдюле, юйдегили да болдула. Юй бийчелери да огъурлу адамла болуп тюшдюле. Къарайны юйдегиси Созайланы Керимат эди, Алийни уа – Бачиланы Кижиу. Арада мамырлыкъ-ырахатлыкъ болур ючюн, ала да себеплик этдиле. Жылла да оздула. Сабийле да болдула. Эки къарындашны арасында хал а бир да тюрленмеди. Бираз жыл санлары да келди. Болсада Алий, гитче заманындача, Къарай не айтады да, не этеме деп, хар заманда да тамата къарындашындан оноу сакълап турду.

Къарай бла Алийча къарындашла болугъуз, деп алгъышлада айтыла эдиле. Уруш жылла да жетдиле. Жыл санлары жетип, къарындашланы урушха алмадыла. Алай аны ачылыгъын а сынаргъа тюшдю. Фашистле уруш эте бу жерлеге жетгенде, Акъ-Сууну да къолгъа этедиле. Эр кишилеге агъач къырдырып, станциягъа ташытадыла. Къарай: «Мен душманнга ишлерик тюйюлме», – деп, ишге чыгъаргъа унамай тохтайды.

Немислиле аны алай этгенин жаратмай, араларында бир офицер бла къауум солдат ёлтюрюрге деп суу боюнуна элтедиле. Хапарны Алий эшитеди да, алайгъа чабып жетеди. Солдатла энди атабыз деп тургъанлай, къатлары бла ётюп: «Экибизни да бирге ёлтюрюгюз», - дегенча, къарындашыны юсюне къапланып, къаты къучакълайды.

Солдатла офицерлерине къарайдыла. Ол а тилманчха: «Бу артда келген эр киши кимди?» – деп сорады. Экиси да къарындашла болгъанларын билгенден сора: «Германиядан бери дери уруш этип келдим. Алай быллайны уа кёрмегенме», – деп, Биттирланы жашланы эркин этеди.

Алий къарындашын жанындан да бек сюйгенин алайда кёргюзтдю. Юйдегим, сабийим, жууукъларым деп да сагъыш этмеди. Бу дунияда аны бек сюйген эм багъалы адамы тамата къарындашы Къарай эди. Ансыз жашау анга жашау тюйюл эди. Ариу сёзде угъай, ма аллай къыйынлыкъда кёргюзтдю Алий къарындаш сюймекликни кертичилигин.

Бираздан немислиле да кетдиле. Мамыр жашау къуралып тебиреди. Алай ол да кёпге созулмады. Кёчгюнчюлюк жетди. Къарындашла юйюрлери бла Къазахстаннга Жамбул областьха тюшген эдиле. Анда да бир арбазда жашап турдула, бир бурху гыржын мажарсала да, аны барысына да тенг юлешип.

Къарайны жашдан-къыздан да алты сабийи бар эди. Алийни уа жангыз бир къызы. Ала да ёсе, юйдегили бола тебирейдиле.

Топуракъ юлюшю алай болур эди, Къарай 1955 жылда анда ауушады. Къалгъанлары элге къайтадыла. Барысы да келедиле. Кеси арбазларында тохтайдыла. Алийни къызы эрге чыгъып, Чегем жанында Эл-Тюбю элде жашайды. Алий, къарындашымы арбазындан кетерик тюйюлме деп, Къарайны юйюрю бла бир арбазда къалады. Ахыр ууахтысы жетгинчи, аланы къолларында жашагъанды. Ол да 1973 жылда дуниядан кетгенди.

Къарындашланы сюймекликлерин кёре, юйюрлеринде юйреннгенлери да алай ариу болуп, келинле да бир бирлерине, эрлерине да уллу хурмет этип болгъандыла. Къарайны юй бийчеси Керимат, токъсан жылы жете тургъан къарт къатын, Алий ненча кирсе, олтуруп тургъан жеринден ёрге къобуп тургъанды. Аланы араларында болгъан хурметлик, чалбашла болгъандан сора да, бир да таркъаймагъанды.

Аладан туугъанла да алай эдиле. Къарайны жашлары Атлы бла Къаншау да, ууахтылары жетгинчи, ол арбазда жашап тургъандыла.

Аланы жашлары Мурат бла Аслан от ёчюлтюучюле болуп ишлегендиле. Бир жол Нальчикде иели юйге от тюшеди. Жашла нёгерлери бла ары жетгенде, от а юйню терезелеринден чыгъа. Ичинден а юйню иесини къычырыгъы эшитиледи. Бир адам базынмагъанда, Марат жана тургъан юйню ичине кирип кетеди. Ызындан Аслан да киреди. Бираздан экиси да бир къартны кётюрюп чыгъарадыла.

Журналистле Асланнга соргъан эдиле: «Аллай уллу отну ичине къалай кирдинг?» – деп. Ол а, арлакъда юсюн-башын тазалай тургъан Маратха къарап: «Мен къарындашымы ызындан баргъан эдим», – деп къойгъанды.

Аппаларындан келген къарындаш сюймеклик Марат бла Асланда да бар эди. Жарсыугъа, Аслан жашлай ажымлы ёлгенди.

Кёп жылланы мындан алда къуралгъан Биттирланы Шабатайны арбазы бушуу, къууанч да кёргенди. Бюгюнлюкде да анда уллу, гитче тауушла да чыгъадыла.