«Окъуучуларыма жангы амалланы билдирирге ашыкъгъанлай турама»

Мурачаланы Лейля, «Элбрус регион колледжде» «Къонакъ юйлени ишлери», «Аш хазырлаучу» бёлюмлени производстволу мастери болуп, кесини сынамына, хунерине жаш тёлюню тюшюндюрюп келеди. Аны таулу хычинлени, осетин пирогланы, тортланы да бишириу жаны бла мастер-классларын кёпле кёргендиле.

Ол «Жылны мастери – 2021» Битеуроссей  усталыкъ эришиуню республика даражалы урумунда «повар-кондитер» бёлюмюнде ючюнчю жерге тийишли болгъанды. Былтырдан бери уа «Шимал Кавказны аш хазырлаучуларыны ассоциациясыны» келечисиди. Бюгюннгю ушагъыбыз аны блады.

– Лейля Абдурахмановна, бюгюнлюкде аш хазырлау жаны бла жамауатны сурамлары ёзгере барадыла. Бегирек неге юйретирге излейсе окъуучуларынгы, жангы амалла, рецептле уа излеймисе?

– Эм алгъа колледжде къонакъ юйлени ишлери бла байламлы окъутуп башлагъанма. Болсада повар-кондитер усталыкъны сабийлигимден да жаратама, ол жаны бла хунерими да кёпле белгилейдиле. Адамла заказ бла торт бишир деп да тилеучюдюле.

Сабийлени ол жаны бла юйретгениме да бюгюнлюкде ыразыма. Нек дегенде аланы араларында бу хунерни жаратханла, анга кертиси бла да кёллери бла берилип, аш хазырлаугъа чыгъармачылыкъгъача къарагъанла бардыла.

Сёз ючюн, кёнделенчи жаш Энейланы Алий бусагъатда тёртюнчю курсдады. Аны тортла, пирожноеле биширирге усталыгъын белгилерчады. Бу жаны бла жаш тёлюню окъутууну да анга таукел ышаныргъа боллукъду деп сунама. Ол кесини элинде кофейня да ачханды. Адамны ишге кёлю болса, ол не ашны да татыулу эталлыкъды. Алайсыз а къуймакъны окъуна тийишлисича бишираллыкъ тюйюлсе.

Окъуучуларымы кеслеринден ала неге юйренирге сюйгенлерин да соруучума. Аланы башламчылыкъларын, оюмларын, рецептлерин да эсге алама. Башха-башхалары бла биширип кёрюп, артда уа эм игисин, татыулусун сайлайбыз.

Хант къанганы, тортланы жасау жаны бла да алай этебиз. Тюрлю-тюрлю амалланы хайырланып, ызы бла эм ариу бу кёрюнеди дегенибизни сайлайбыз.

Бюгюнлюкде уллу тортну хар кимге кесе турмай, аны энчи юлюшле бла стаканлада хазырлагъан тёре да барды. Бу амалны да жаратады жаш тёлю, аны себепли аны да башха-башхаларын хазырлап кёребиз. Угъай, жаланда былай этерге керекди деп турсанг, окъуучула эригип къаллыкъдыла. Классикалы рецептле бла бирге, аланы ёзгертирге да тюшюндюреме.

Айхай да, теориядан эсе, къоллары бла бир зат этерге бегирек сюедиле. Сен алагъа къуруда жазыула жаздырып тургъанлыкъгъа, ол сейир тюйюлдю. Бир тюрлю рецептни хайырланып, аны бла ишлеселе уа, учуннганларын, талпыннганларын да кёресе. Аланы да хар бирини кесича бир сайлауу барды. Бири эт ашланы, башхасы тылыны, бирсилери уа тортланы биширирге сюедиле.

– «Жылны мастери» эришиуге къатышхан кезиуюнгде Россейде бу конкурс алыкъа энди бардырылып тебиреген эди. Санга къыйын болгъанмыды анга къатышхан?

– Мени анга къатышыргъа тийишли кёргенлери ючюн ыразы болгъанма. Колледжни директоруну орунбасары Этезланы Танизат Масхутовна, бирсиле да уллу болушлукъ этгендиле анга хазырланнган кезиуюмде, сау болсунла.

Кертисин айтханда, тынч да тюйюл эди, бютюнда быллай эришиуле бла байламлы сынамынг да аз болса. Сен ахырысы бла да танымагъан окъуучулагъа дерс берирге керек боласа, алагъа теориядан, практикадан да билдириуле этерге.

Бу конкурсха тортну таулу къаланы кёрюмдюсю бла биширген эдим. Артда дерсде уа, аны да кёргюзтюп, тылысын, кремин,  къошхан татлы затларымы, къалаланы юслеринден, тортланы тюрлюлеринден да хапарлагъанма. Эки дерсни бирге байламлы этерге керек эди да, тарыхны сайлап, къалаланы юслеринден аны ючюн айтыргъа излегенме.

Практика бёлюмюнде уа сабийлени кеслери бла бирге мастиканы жарашдыргъанбыз. Аны хазырлагъан алай кёп заманны алмайды. Сора биз андан ташчыкълача этип, къала тортну алай бла жасагъанбыз. Жюрини келечилери аны суратха да алып, къатына келип, къалай этилгенине къарагъанлары да хычыуун эди. Кертисин айтханда, тортла бла байламлы фантазиям байды, къуруда жангы затланы, амалланы да излегенлей турама. Аланы окъуучуларыма да билдирирге, юйретирге ашыгъама.

– Бюгюнлюкде къыралны жанындан жаш адамланы ишчи усталыкълагъа, хунерге тюшюндюрюуге эс бурулады, аны бла байламлы тюрлю-тюрлю эришиуле да къураладыла. Биз билгенликден, сен да окъуучуларынг бла алагъа къатыша, жетишимли болгъанлай да келесе.

– Кертиди, арт кезиуде жашла бла къызла «Ворлдскилс Россия», «Жаш профессионалла» дегенча конкурслагъа, чемпионатлагъа къатышыргъа, алада кеслерини хунерлерин ачыкъларгъа онг табадыла. Быллай эришиулеге иш бериучюле келгенлери да ахшы шартды. Сора биз башхаланы къалай ишлегенлерин да кёребиз, сабийлеге да жашауларында ол базындыргъан атламды.

Эм алгъа «Абилимпикс» чемпионатха къатышханма 2018 жылда. Окъуучубуз Жашууланы Викторияны тийишли кёрген эдиле ол эришиуге барыргъа. Ол заманда да Танизат Масхутовна айтады анга осетин пирогланы биширирге юйрет деп. Нек дегенде конкурсну бир бёлюмю ала бла байламлыды.

Мен пирогланы хазырлай билгенликге, конкурсха уа ала кеслери жиберген рецептле бла бишире билирге керек эди. Алай бла Викторияны айны ичинде биз да, анасы да юйретип тургъанбыз. Москвадан келген рецептлени хар тюрлюсюне тюшюне, пирогланы граммларына, нени къалай къошарыгъыбызгъа дери юйреннгенбиз. Алай бла чемпионатны Нальчикде озгъан урумунда экинчи жерни алабыз.

Республикада аллай даражагъа чыкъгъандан сора ызы бла Москвагъа барыргъа да тюшеди. Къыралыбызны ара шахарына алыкъа экибиз да биринчи кере баргъан эдик да, сейир, хычыуун да кёрюннген эди. Чемпионат ВДНХ-да озгъанды, анга саулай Россейден 400-ден аслам адам къатышханды.

– Кесинг кафе да тутаса, сёз ючюн, тышындан келгенле неге эс бурсала сюесе, аланы не бла сейирсиндирирге излейсе?

– Осетин пирогла бла байламлы айтсам, аланы эрттеден да биширеме. Кесими рецептими хайырланама. Конкурсха энчирек юйренирге тюшгенин эсгертдим, нек дегенде мен тылысын башхаракъ этеме.

Бир жол кафеге бир тиширыу киреди да, сен осетинлимисе, деп сорады. Мен а анга ким болгъанымы айтама да, ол а аланы къалай хазырлагъанымы билирге, татыуларын кёрюрге сюйюп сакълайды, юйюрюн да чакъырады. Сора: «Была осетин пирогла тюйюлдюле», – дейди. Жаратмагъан сунама, ол а ызы бла: «Аладан да татыулудула», – деп къошады, ыспас да этеди.

Айхай да, кафеде таулу хычинлеге эс бурулурун сюеме, бютюнда отун отда биширилгенлеге. Аланы ол халда биширир ючюн а Сибирьден заказ бла тёгерек мангал келтиртгенме. Аны юсюне саулай да онбир хычин сыйынады. Жайда мангалны тышында салып, анда от этип, хычинлени алай биширсем, башха жерледен келгенле сейирге къаладыла, быллай зат кёрмегенбиз дейдиле, ашны татыуун да жаратадыла. Дагъыда таулу шорпа, шишликле да хазырлайбыз.

Андан сора да, «Чегет кофе» деген ат бла кофейня да ачханма. Адамла жаланда татлы затланы угъай, башха ашланы да излейдиле да, мында уа шаурманы да къошханма. Анга кесим сюйгенча соусну хазырлар ючюн а, билемисиз, къаллай бир кюрешгенме. Сен интернетде излегенликге, экеулен бирча этген рецепт жокъду.

Мен а бирин къоша, башхасын къората, артда ма бу тапды деген рецептде тохташханма. Къалай-болса да болсун, деп къойгъан тюз тюйюлдю, адам ыразы болуп, жаратып, ыспас да этерча хазырларгъа тийишлиди ашны. Бютюнда тышындан келгенле сени бир халкъны келечисича кёре эселе, сен миллетинги бетин ачыкъларгъа керексе.

Ушакъны Трамланы Зухура бардыргъанды.
Поделиться: