Жукъуну мардасы бармыды?

Биз хар заманда да жукъугъа заман табалмайбыз. Нек? Ишлеген жерибизде да иш топпа-толу, юйде да тюз алай. Къол къайсы бирине жетсин? Сора къуруда жукъуну заманын урлап турсакъ, саулугъубуз оюламыды? Аны юсюнден терапевт Гасыланы Лиза бла ушакъ этгенбиз.

- Жукъу жаны бла хар кимни да мардасы энчимиди?

- Электркюч жаратылгъандан сора адамла, ары дери кезиуле бла тенглешдиргенде, сутканы ичинде орта эсеп бла бир сагъатны, аны къой, сагъат бла жарымны аз жукълап башлагъандыла. Телефонла, компьютерле, телевизор адамны заманында жукъларгъа къоймайдыла, эрттенликде уа ишге барыр ючюн эртте турургъа керек болады. Мыйы уа ахыр жюзжылланы ичинде не аз да тюрленмегенди – ол алгъын жукълаучусу чакълы бир заманны жукъларгъа керекди. Ахыры – арыгъан, тохтамай кофе иче тургъан адамла.

Хар адамны жукъугъа тартыныуу энчиди – бирле тёрт сагъат жукълай эселе, бирсиле уа онекишер сагъатны жукълайдыла. «Аз жукъучу» адамла да бардыла. Кечеледе ала алты сагъатдан аз кезиуню солуйдула, алай эсе да, бек иги солуйбуз, дейдиле. Аллайла кёп тюйюлдюле – халкъны жаланда юч-беш проценти чакълы бири боладыла. «Узакъ заманны» жукълаучу адамгъа, чархы тийишлисича ишлер ючюн, тогъуз сагъатдан эсе кёп заманны жукъларгъа керекди. «Орта болжаллы жукълаучулагъа» уа, алты сагъатдан башлап, тогъуз сагъатны жукъларгъа керек болады.

Адамны жыл саны жетерге жукъуну мардасы къаллай бир боллугъу ангылашыныулуду. Андан ары ол марда тюрленмейди. Сиз жети сагъатны ичинде жукъудан къана эсегиз, хар заманда да алай боллукъду, тогъуз сагъатда къана эсегиз – тогъуз сагъатны ичинде къанып турлукъсуз.

- Кесибизни мардабыздан азыракъ жукълай эсег а?

- Хар кимни да болгъан болур жукъудан къанмагъан кезиулери. Сёз ючюн, студентлени сессияны заманында, неда сиз бир келишимге кёре иш тамамлай эсегиз. Алай анда-санда бола эсе, ол къоркъуулу тюйюлдю: артда кёбюрек жукъласагъыз, чархыгъыз ишлегенича ишлер. Дайым да кереклисича жукълап турмасагъыз а…

Адам жыйырма бла тёрт сагъатны жукъламай тургъан эсе, ол тийишлисича ишлеялмайды, адам бла келишдирип ушакъ да эталмайды. Ол кёпмюдю? Былай къарагъанда – хау: суткагъа жукъуну мардасы сегиз сагъат эсе, жыйырма бла тёрт сагъатны жукълап турургъа керек тюйюлдю.

Башха жанын алып къарайыкъ. Сиз кюн сайын жукъугъузну бирер сагъатха азайтхан эсегиз, айны ичинде жыйырма бла тёрт сагъатны мардадан эсе аз жукълагъансыз. Кюн сайын бир сагъатны аз жукълау уа тёре болуп къалгъанды!

Дайым да кереклиси чакълы бир жукъламай жашау этиу, къуру психикагъа басынчакълыкъ этгенден сора да, саулукъгъа да бек осалды.

- Нек осалды?

- Кюндюз мыйы информацияны тышындан алады, кече уа аны адамны саны къалай хайырланнганына контрольлукъ этеди эм къайсы клеткала тозурагъанларын, къайсы системала къарыусузланнганларын тохташдырады. Сора кюндюз ишлеп бузулургъа жетген оркестрни тап къурашдырып, санланы биригип ишлеулерин жалчытады. Алай этерге заман жетишмесе, къурашдырыу толу болмайды, адамны чархы тийишлисича ишлемейди: аны хатасындан аш орун эм чегиле да къыйналадыла, вегетососудистая дистония, гипертония айныйдыла, аш орунну тюбюндеги уллу без да ауруп тебирейди.

 Семизлик да – чурумду. Кечеги жукъуну кезиуюнде ёсюуню гормону айныйды. Ол сабийлеге нек керек болгъанын кеси айтып турады. Энди ёсмей тохтагъан абаданлагъа да керекди ол къыстырыкъ жауланы къоратыргъа. Тийишлисича жукъламасагъыз, адамны санында болгъан жаула кёп бола барадыла. Ол а диабетге жолду, аны бла бирге жиклеригиз, жюрегигиз да аурургъа боллукъдула…

- Къысхасы, кофе ичип, жукъусуз жашаргъа керек тюйюлдю?

- Тюз айтасыз, керекмейди. Борч дегенинг кёп тюрлю болады, алай эсе да, не тюрлю болумда да, сутканы ичинде мардагъа тийишли бир жукълагъыз. Кофе неда энергетикалы аш-азыкъ бла жукъуну азайтыргъа кюрешиу болмачы ишди. Нек дегенде табийгъат кесиникин алмай къоярыкъ тюйюлдю. Сынаула ачыкълагъанларына кёре, адам кече аз солуй эсе да, айны ичинде ол кереклиси чакълы бир а жукълайды. Ол транспортда (жолда), ишде, аны къой, руль артында окъуна къалкъымай болмайды.

Жукъу бла заманны аяу – банкдан кредит алгъанчады. Алгъаныгъызны артха къайтарыргъа керекди, процентлери бла да. Ыйыкъдан, эки ыйыкъдан сора жукъудан къанаргъа боллукъду, алай эсе да, чархыгъызны кючю кюн сайын толу солуудача тийишли даражада уа турлукъ тюйюлдю. Андан эсе заманны бошуна ётдюрюуню (телевизор, интернет) къояргъа керекди, ишде да кётюралмазлыкъ жюкню боюнугъузгъа алмагъыз – жукъу бек магъаналы затды.