Зулмучу оноучу да назмула жазгъанды

Белгили  эбизели поэт,  революционер Илья Чавчавадзе Тифлисде кеси чыгъаргъан "Иверия"  газетде 1895 жылда Иосиф  Джугашвилини беш назмусун басмалайды. Ала адамлагъа игилик этгенликге, сый бермей къойгъанларыны, поэтни жашауда орунуну, къартлыкъ къалай келгенини, ёлюмге бой салмай кюрешиуню, табийгъатны, Ата журтну юслеринден, поэзияны  жорукълары да сакълана, ариу тил бла жазылгъан эдиле.

Ол заманда авторгъа оналты жыл болгъанын билгенинде, Грузияда белгили  алим Якоб Гогебашвили уллу сейирсинеди. "Дила" ("Эрттен") деген назмусуна бютюн  уллу магъана берип, 1912 жылда башланнган класслагъа окъуу китапха  къошады. Уллу, гитче да сюйюп окъурча  жазылгъанын чертедиле кесаматчыла. 1948 жылда , кёп тюрлю суратла да салынып, кеси энчи китапчыкъ болуп чыгъады. Тиражы-10000 экземпляр, багъасы да - жети сом.

Биринчи кере "Эрттен" деген  назмуну орус тилге Николай Добрюха кёчюреди. Анга ыразы болмай, ол жылда бек белгили поэт Лев  Котюков къолгъа алады. Мындан бир ненча жыл алгъа Москвада  чыкъгъан "Завтра" деген газетде, Сталинни  чыгъармачылыгъына уллу магъана бере, жаш жылларында жазгъан  назмулары сакъланмагъанларына, автор кеси уа  революция бла байламлы  къозгъалыулагъа къатышып, жазгъанларын да  жыйышдырмагъанына уллу жарсып жазады Лев Котюков.

1949 жылда Лаврентий Берия ол ишни къолгъа алады. Сталинни 70-жыллыгъына  назмуларын жыйып, орусча басмалап, кеси да билмей тургъанлай, анга саугъа этерге сюеди. Алай бла  къолгъа тюшген назмуланы эм иги  поэтлеге  берип, тап халгъа келтиртеди. Ала кимникиле болгъанларын  Л.Берияны кесинден сора  киши билмейди. Кёчюрюрге усталадан бири, подстрочниклени окъугъанында: "Была Сталинни биринчи даражалы саугъасына  тийишлидиле",-дейди.

Назмуланы азлыкъларыны сылтауу бла, дагъыда бир чурумла болуп, китап чыкъмай  къалады.  Иосиф Джугашвили 1893 жылдан башлап, 1896 жылгъа дери назмула жазып тургъанын, андан сора къоюп  къойгъаны да артда ачыкъланнганды.