Арыкъ болургъа не затла чырмайдыла?

Адамланы араларында не къадар кёп ашап, алай а семирмегенле бардыла, аз ашап, семизликден къыйналгъанла да кёпдюле. Ауур адамла, энчи диеталаны излеп, аланы хайырындан бир кесек назигирек болургъа сюедиле. Алай диетологла уа иш жаланда ашда болмагъанын да белгилейдиле. «Бир диета да жокъду къарында жауну арталлыда кетерип къойгъан. Андан сора да, физический упражненияла керекдиле», - деп ангылатады «АиФ» газетни корреспондентине врач-диетолог, Ауурлукъну тюзетиу жаны бла биринчи шахар больницаны  клиникасыны таматасы Светлана Исакова. – Эр кишиле арыкъ болабыз деселе, беллеринде жаула эм къыйын кетгенледиле. Алайда жаула болуп, бирси жерлеринде жокъ эселе уа, биринчиден, белни кенгериуюне себеплик этген башха аурууларыны болгъанларын бла къалгъанларын билирге тийишлиди.

Ала уа аз тюйюлдюле. Алай аны сылтауу бош затда болуучуду асламысында.  Асламланы къарынларыны ёсюулерине сыраны кёп ичиу келтиреди – бауурну иши тюрленип, уулу затла жыйыладыла. «Сыра быдыр» бери чыгъады, эм жау ткань иги кёзге урунурча болады».

Не бла къоркъуулуду?

Бел тийресинде семизлик жюрек-тамыр, сахарный диабет аурууланы къозгъаргъа болады.  Ала уа замансыз аушуугъа келтирирчадыла.  Ол къоркъуу энчи сизде къаллай бир болгъанын врачха бармагъанлай окъуна билирге онг барды.

- Белигизни эм жан сюеклеригизни ёнчелегиз эм биринчи кёрюмдюню экинчиге бёлюгюз. Тарих тиширыулада – 0,85-ден, эр кишиледе 0,90-дан кёп эсе, висцеральный жауугъуз мардадан асламды, - деп ангылатады Аш ашау ФИЦ-ни консультация-диагностика арасыны таматасы Екатерина Бурляева.

Белни тёгерегин ёнчелеу окъуна билдирирге боллукъду арыкъ болууну изленнгенин бла къалгъанын. Тиширыулада ол 88 сантиметрден, эр кишиледе уа 102 сантиметрден кёплюк жюрек эм онкология аурууланы къоркъуулары бийик болгъанын кёргюзтеди.

Белни къалай иничкертирге боллукъду?

Алгъа ашыгъызны къурамына эс буругъуз.  «Арыкъ болгъанда сингир ауурлукъ кетмегени бек магъаналыды (сингирле ырахат тургъан заманларында окъуна калорийлени кюйдюредиле), - деп ангылатады Светлана Исакова, - аны ючюн аз калориялы диетада кёп белок болургъа тийишлиди.

Ала сют продукладыла, гаккыладан ашладыла, жаулу болмагъан этледиле, ёсюм белокладыла (къудору, чечевица, жууала, соя). Он кюннге бир кере жаулу чабакъ ашаргъа жарайды, ол грильде неда духовкада биширилирге тийишлиди.

Белокну изленнгени ауурлукъгъа кёре болады. Орталыкъ ёлчемде эр киши кюннге 250-300 грамм жарашдырылгъан эт ашаргъа болады.  Баууру, ётю къыйнамай эселе, эки гаккы да ашаргъа боллукъду, алай хар кюнден да угъай. Сют продуктланы кётюрала эсегиз, мында чеклениуле хазна жокъдула.  Ол жаланда белок тюйюлдю, кальцийни да жыйымдыгъыды. 2 процент къалынлыгъы болгъан сюзмени сайлагъыз, сютню уа – 2,5 процент. Башы алыннган сют бла сюзме хайырлы тюйюлдюле. Калорийлени жауланы эм углеводланы азайтыуну себеплиги бла кетеребиз. Борчлу халда 500-600 грамм кёгетле ашаргъа да керекди.

Айтылгъан затланы толтурсагъыз, эки айгъа, бек азындан, 3-4 килограммгъа арыкъ болургъа онг боллукъду. Бирде адамгъа тузну, татлы, жаулу затланы кёп ашагъанына ийнандырсанг, чайны бал тузсуз ич деп ангылатсанг, ол арыкъ болуп башлайды.  Бери физический упражненияланы къошсанг а, сёз ючюн, кюннге беш километрни жаяу айланыуну, аллай диетала бла жараула жау тканьланы таркъайтадыла. Алай калориялары аз болгъан диеталаны аслам тутуп турургъа да жарамайды, 1-2 ай тамамды».

Белни иничке болууун бек излей эсегиз а, комплексли упражненияланы сайларгъа керекди.  Бирлеге чабып башлау тамамды, бирсилеге уа – йога, тепсеуле, роликледе учуу.  Жарауланы тириликлерин тюз сайлау бек магъаналыды.

Къан басым минутха 120 кереден аз урургъа тийишлиди. Пульсну бу жорукъ бла санаргъа боллукъду: 220-дан жыл санны кетерирге, 0,65-ге (эм аз болургъа тийшли кёрюмдю) неда 0,85 (эм кёп болургъа тийишли кёрюмдю) керелерге. Жауну «кюйдюрюрча» эм саннга изленнген назикликни берирча уа интервал жараула керек боллукъдула.  Мында уа терлегенлеригиз барып кюреширге тюшерикди.

Интенсив халдан сора да, жарауланы заман болжаллары да магъаналыды – 20 минутдан аз болмасынла, бек игиси уа – аны 40 минутха жетдиралсагъызды.  Тюрлю-тюрлю къыйынлыкълары болгъан упражненияланы кезиу-кезиу тамамларгъа тийишлиди. Алай онгугъузну къурутуп, мардасыз жарау этип туруу да изленнген эсеплеге келтирлик тюйюлдюле, аз калориялы рационнну тутсагъыз, аллай жарауладан сора сингир ауурлукъ азайырыкъды, жау а жеринде тургъаныча къаллыкъды.