«Аскерчи нёгерлерим бла бирге болургъа керекме»

Кичи лейтенант Гочияланы Кичибатырны жашы Хусейин аскерге 1938 жылда чакъырылгъан эди.  Одесса аскер округда къуллукъ этгенди. Тёбен чегемли жашны хунерин кёрюп, кичи офицер къауумну юйретген школгъа ашырадыла. Аны тауусуп, ол кичи лейтенант чынны алады. 

1941 жылда майда Хусейин солуугъа туугъан журтуна келген эди. Ол аскерчи нёгери бла Нальчикде суратха да ма ол кезиуде тюшгенди. Аны арт жанында Гочия улу кесини къолу бла: «Нальчик, 1941 жыл, май», – деп жазгъанды. 

Ол заманда Чегем ауузну арасы Тёбен Чегемде болгъанды. Партияны район бёлюмюню оноуу бла Хусейинни саулугъун игилендирирге, солургъа, къарыу жыяргъа Бедикге жибередиле. Бу сейир жерни айбат табийгъаты, таза тау хауасы, андан сора да, тау жайлыкълада кютген малланы сютю, бишлагъы аскерчи жашны саулугъуна керти да хайырлы эдиле. Алай ол алыкъа билмей эди туугъан журтуну тауларын, череклерин, кёгюн ахыр  кере кёргенин… Солургъа, заманын зауукълу ётдюрюрге насыбы тутмады. 1941 жылны июнунда Уллу Ата журт уруш башланды. 

Гочияланы Кичибатыр юч уланындан фронтха экисин ашыргъан эди. Жашладан ортанчысы  Назирни юсюнден биз «Заманны» быйыл 29 апрельде чыкъгъан номеринде жазгъанбыз. Сыйлы ветеран тамата къарындашыны юсюнден былай эсгериучю эди: «Хусейин тау жайлыкъладан энип, юйге келип, аскерчи кийимлерин кийгенди. Атабыз, анабыз бла саламлашып: «Атам, мен аскерчи нёгерлерим бла бирге болургъа керекме. Ол Ата журтубузну аллында сыйлы борчумду!», – деген эди».

Жарсыугъа, таулу халкъны батыр уланыны аскерчи жолу къысха болгъанды. 6-чы аскерни 28-чи атлы дивизиясыны 132-чи атлы полкуну взводуну командири Гочияланы Хусейинни  1942 жылда майда ёлген хапары барды, ол белгисиз тас болгъанланы тизмесине кийирилгенди.

Болсада шёндю аскер бёлюмлени сермеш жолларын ачыкъларгъа онгла бардыла. Интернетде басмаланнган шартлагъа кёре, 28-чи атлы дивизиясыны 132-чи атлы полку 1942 жылда майда Украинаны Днепропетровск районуну Павлодар шахарыны тийресинде орналгъанды.

Харьков жанында Барвенково, Лозовая, Изюм эллени тийресинде 28-чи атлы дивизия душманны къуршоууна тюшгенди. Бу сермешге тарыхчыла «Харьковский котёл» деп атагъандыла.

Операция 1942 жылда майда башланнганды. Юг-Запад эм Юг фронтланы аскерлери, душманны къоруулау ызларын бузуп, 50 километрге алгъа барадыла. Алай гитлерчи командование совет аскерлеге къажау танк къауумну атады. Гитлерчиле шимал, кюнчыгъыш жанларында да къаты от ачып, авиацияны болушлугъу бла совет аскерни къуршоугъа алгъандыла, къауумлагъа чачып, дивизияны саулай къыргъандыла. 

«Харьков операцияны былай жарсыулу бошалгъаныны сылтауу – юг-запад жанында болумгъа тюз багъа берилмегени, ары аскер кючле керекли тенгли ашырылмагъанлары бла байламлыды», – деп жаза эди кесини эсгериулеринде маршал Георгий Жуков. 

255-чи мараучу дивизияны командири И.Замерцев а былай  эсгергенди: «255-чи мараучу дивизияны полклары жерлерин бегейтирге атланнганларында, мен 3-чю батальонда болгъанма. Онг жанында атлы дивизия, байракъларын да жайып, кюнчыгъыш жанына тебирегенлерин кёреме. Ал кезиуде шош эди тёгерек, алай бир кесекден немисли танкла, алайгъа жетип, атлы аскерчилеге от ачадыла. Атлыла кимникиледиле, деген сорууума майор Лященко, ала бла байламлыкъ къураргъа умут этгенин, алай ала жууап бермегенлерин билдиреди. «Артиллерия бла нек болушмайсыз алагъа?!», – деген сорууума: «Мен а ала атлагъа минип танклагъа къажау барлыкъларын къайдан биллик эдим!», – дегенди». 

255-чи дивизияны къатында уа Гочия улу къуллукъ этген 28-чи атлы дивизия болгъанды. Ким биледи, Хусейин аскерчи нёгерлери бла бу кюйсюз урушда къаллай къыйынлыкъла сынап жоюлгъанларын? Тарыхчыла жазгъаннга кёре, «Харьковский котёлда» Къызыл аскерни 300 мингнге жууукъ  аскерчиси бла офицери ёлгенди эмда белгисизге саналгъанды, Гочияланы Хусейин да аланы санында болуп...