Таулу жашны даражалы иши

Сурат 1917 жылда Нальчикде Берсеневни сурат студиясында алыннганды. Революциягъа дери таулу жашла былай кийиннгендиле. Анала, эгечле, юй бийчеле тикген къапталла, чепкенле, бёркле. Аякъларында уа сахтиян чурукъла. Къама бла керох а дайым да биргелерине болгъанды. Революциядан сора аз-аздан европалы кийимге кёчгендиле.

Сол жанындан биринчи Мамашланы Жюнюсню жашы Адилгерийди. Экинчиси да бу тукъумданды, Исмайылны жашы Юсюп. Была экиси да къарындашладан тууадыла, Чегем ауузундан Думаладандыла.

Мамашлары къолайлы тукъум эдиле. Малкъарда мал бла былагъа жетген болмагъанды деген хапар барды. Революциядан сора аны ючюн былагъа азап чегерге да тюшгенди. Кёплери тутулуп, Сибирьге ашырыладыла, илишаннга салыннганлары да болду.

Жыйырманчы ёмюрню ал жылларында Адилгерийни атасы юйюрюн, юйдегисин, мюлкюн да алып, Жанхотиягъа кёчеди. Элни баш жанында, Бахсан сууну боюнунда Орусбийланы жау-бишлакъ заводлары бар эди да, аны сатып алады. Алайда эркин мал орунла, жашаргъа эки къатлы юйле да ишлетеди.

Революциядан сора уа мюлк да сыйырылады, эр кишилерини асламысы тутуладыла. Ол санда Адилгерий да. Анда тюрмени таматасына жолугъуп, мал жаяйыкъ, сют алырбыз, тутмакълагъа, сакълагъанлагъа да жарай турур, дейди. Ол жаш айтханнга къулакъ салады. Алай бла Адилгерийни хайырындан тюрмеде сауулгъан ийнекле жыйышдырылып, тутмакъла да сют ичип тебирейдиле.

Адилгерийни биргесине Москвадан уллу мюлк тамата да тутулуп тургъанды. Ол Мамаш улуну малгъа къарагъанына бек бюсюрейди. Экиси да тенглик жюрютюп тебирейдиле. Оруслу жаш ётюрюк дау бла тутулгъаны ачыкъланнгандан сора, аны эркин этедиле да, алгъыннгы къуллугъуна къайтарадыла. Ол а ишине тохташхандан сора, кюреше кетип, Адилгерийни эркин этдирип, кесине ишге алады. Была анда къара тюлкюле жайып башлайдыла. Жумушну кесин да таулу жашха ышанадыла.

Бу жаныуарчыкъланы терилерин сатып, уллу хайыр да этедиле. Урушну аллында жыллада тыш къыралла бла сатыу-алыу министри Микоян эди. Ол а Кавказда быллай мюлк ачар акъыл этеди. Анга деп Грузияны жерин сайлайды. Ишни къураргъа уа Адилгерий жибериледи.

Кёпден бери термилип тургъан журтуна къайталмаса да, Мамаш улу Кавказгъа келеди. Министрни буйругъун да толтурады. Уллу тюлкю ферма къурайды. Жыл сайын къыралгъа жети минг къара тюлкю тери ётдюргенди бу ферма. Аны бла да чекленип къалмай, Адилгерий тюлкюлени жангы тюрлюсюн да чыгъаргъанды. Аны кесини уа къулакъларыны бла къуйругъуну къыйыры къара, къалгъаны уа акъ болгъанды. Тюгю да бек жумушакъ.

Ахшы уруннганы ючюн Микоян къол салып, Адилгерийни сыйлы къагъытлары бюгюн да сакъланыпдыла. Кеси уа Малкъаргъа халкъ Азиядан къайтхандан сора келгенди. Тырныауузда жашап тургъанды.

Суратда онг жанындагъы жаш а, башында айтханыбызча, Мамашланы Юсюпдю. Жанхотияда мюлклери чачылып, иелери тутулгъанда, Юсюп да ол санда болады эм хапарсыз-чуусуз андан къайтмай къалады.

Юй бийчеси Лафишладан эди. Бир жашлары болады. Анга Окъуб деп атайдыла. Юсюп тутулгъандан сора юй бийчеси жашына къоркъуп, аны да алып, Абхазиягъа кёчюп кетеди. Таулула Азиядан къайтхынчы, анда жашап тургъандыла. Алтмышынчы жыллада кёчюп келгендиле. Окъуб Тырныауузда шахтада ишлеп тургъанды. Артда Нальчикде ауушханды. Эки къызы бла бир жашы бардыла.

                                

 

 

Османланы Хыйса.
Поделиться: