Бай тирлик жыяр ючюн

Картофха «экинчи ётек» деп халкъда бошдан айтыла болмаз. Ол къатышмай бюгюнлюкде биз хазна аш ашамайбыз. Адамла да анга бачхаларында аслам жер бёледиле. Бу кюнле уа аны орнатыуда бек магъаналы кезиудю. Андан бай тирлик алыр ючюн къаллай амала  болгъанларыны юсюнден бюгюн сизге хапар билдирликбиз.

Кёпле бай тирликни жаланда тыш къыраллы сортладан алыргъа боллукъуду деп сунадыла. Алай ол тюз тюйюдю. Къыралны селекционерлери чыгъаргъан сортланы арасында, агротехника жорукъла къаты сакъланып, битимлеге тынгылы къаралса, ахшы тирлик бергенлери аз тюйюлдю. Экинчи жаны бла алып айтханда, ол урлукъла къыралыбызны табийгъат-хауа болумларына жарашырча хазырланнганладыла.

 Алайды да, картофну кесигиз жаратхан тюрлюсюн сайлагъан эсегиз, ишни къолгъа таукел алыргъа боллукъсуз. Аны орнатырдан алгъа бир къауум ыйыкъ тинтип, чиригени, ауругъаны болгъаны бла къалгъанын айырып, чирчикле чыгъарча басдырыргъа  керекди. Урлукъ картофну ха бирини ауурлугъу 100-150 грамм болса бек игиси олду.

  Бай тирлик алыуда чирчик этдирип салыуну магъанасы бек уллуду. Бу иш терк барыр ючюн а,  аны бир ыйыкъгъа  18-20 градус жылылыгъы болгъан къарангы жылы жерде тутадыла. Андан сора аны бир кесек салкъыныракъ жарыкъ, хауа жюрюген жерге чыгъарадыла. Аланы башжанлары къургъакъсымазча баш жанларына суу себе турургъа керекди. Ол кезиуде чирчикле къарыу аладыла. Картофну «къаратонларын» а орнатыргъа жарамайды.

Жаз башыны келгенине кёре, картофну март-май айлада саладыла. Урлукъну салып тебирер ючюн, жерни баш къатысы 2-3 сантиметрге дери кепчирге керекди. Марда бла бахчаны хар квадрат метрине 10 сантиметр теренликге 300-500 грамм урлукъ къоратылады.

Бахчаны тирликлилиги, урлукъну качествосундан сора да, жерни тымлыгъы бла да къаты байламлыды. Ол къаты эсе, баразалагъа урлукъ ла бирге торф неда чириген мешхут ата барыргъа керекди. Аланы орунларына жер-жерли эм минерал семиртгичле бирге къатышдырылып жарашдырылгъан «Картофельное» неда «Кемира кртофельная» деген семиртгичледен бирин (хар чунгургъа 50-80 грамм) атса, андан да игиди. Алай этилген бахчада картоф кесине керекли битеу хайырлы веществоланы дайым тапханлай турлукъду.

Топуракъны тымын игилендирир ючюн, семиртгичле сатып алмай, халкъ эрттеден бери хайырланып келген  амал да барды. Къудоруну  алгъадан жибитип, чирчиклндирип, агъач кюлде ауландырып жарашдырадыла. Аллай бахчада чычханла, башха тюрлю къурт-къумурсхала да  урлукъгъа заран салмайдыла. Андан сора да, бахчадан картоф бла бирге къудоруну да ашхы тирлигин жыяр онг боллукъду.