Туризмни айнытыуну къаллай онглары бардыла

КъМР-ни Парламентини президиумуну  жыйылыуунда депутатла отуздан аслам сорууну сюзгендиле. «Правительстволу сагъатда» уа «КъМР-де  турист ишни юсюнден» республикалы закон жашауда къалай бардырылгъанына къаралгъанды. Кенгешни спикер Татьяна Егорова бардыргъанды.

 Курорт эм туризм министрни орунбасары Шауаланы Ислам законда белгиленнген жумушланы чеклеринде ведомство туризм сферада праволу базаны жарашдырыу, аны айнытыугъа онгла къурау, адамланы къоркъуусузлукъларын жалчытыу, саулукъларын игилендириу, табийгъат  байлыкъланы аяулу эм файдалы хайырланыу жаны бла мадарланы тамамлагъанын айтханды.

Биринчиден, ол праволу базаны болумуну, аны шёндюгю излемлеге келишдириу, федерал законлагъа кёре жангырыу ишни юслеринден билдиргенди.

 Бюгюнлюкде  республикада бир ненча уллу инвестиция проект барды. Туристле солургъа сюйген жерлени арасында биринчи жерни «Элбрус» рекреация, «Нальчик» федерал магъаналы курорт  бла «Чирик кёлле» комплекс аладыла.

 «Элбрус» турист-рекреация комплексде бюгюнлюкде тау лыжалада учарча 13,7 километр трасса барды, адамланы таугъа ташыгъан 7 подъёмник ишлейди. Къонакъ юйледе 800 адамгъа жер барды. Быйыл эки канат жолну бла сегиз трассаны, аланы узунлугъу 6,2 километрге жетеди, битдирирге белгиленеди.  2023 жылгъа дери курортда тау лыжалада учарча 47 километр трассала бла 14 канат жол  къураргъа борчла салыннгандыла.

 Федерал магъаналы «Нальчик» курортда да белгиленедиле инвестиция проектле. Ала санаторийлени, турист комплекслени айнытыугъа бурулупдула.

 «Чирик кёлле» турист комплексни айнытыу жумушла инфраструктураны тапландырыугъа, жангы объектле ишлетиуге бурулупдула. Туркомплексде къонакъла тохтарча 10 юй барды, кёлню жагъасы ариуланнганды, сабийлени саулукъларын игилендириу лагерь да тынгылы жангыртылады.

Шауаланы Ислам туризм бла кюрешгенлеге себепликни юсюнден да айтханды. Былтыр республика «Туризм эм къонакъбайлыкъны индустриясы» миллет проектге къатышханды. Федерал бюджетден 254,5 миллион сом субсидия берилгенди. Министерство айырыула бардырып, 59 проектни сайлагъанды.

 Жаяу айланырча турист жолла да къураладыла. Бу ишни чеклеринде «Тау жерли Къабарты-Малкъар» маршрут жарашдырылгъанды, ол республиканы битеу ауузларын байлагъанды.  Проект «Кавказская тропа» регионла аралы маршрутха киреди, ол  Шимал-Кавказ федерал округну битеу регионларында да тартылгъанды.

 Ростуризмни буйругъуна кёре, былтыр октябрьде «Къабарты-Малкъарны юч ауузу эмда деменгили Элбрус»  проект миллет турист маршрутланы тизмесине кийирилгенди. Ол а, докладчы айтханыча, республиканы атын белгили этиу жумушланы арасында артыкъда магъаналыды.

 Къонакъланы къоркъуусузлукъларын жалчытыр мурат   бла былтырдан экскурсияланы бардыргъанла аттестациядан ётедиле. Бюгюнлюкде 40 инсан ётгендиле андан. Былтырны эсеплерине кёре уа, Къабарты-Малкъар ESG-рейтингге кёре, туризмни эм къонакъбайлыкъны ышаннгылы айнытхан 13 регионну арасына киргенди.

 Къабарты-Малкъар Шимал Кавказда биринчи болуп,  «Социал туризм» проектни жашауда бардырып башлагъанын да билдиргенди министрни орунбасары. Аны чеклеринде уа къыйын жашау болумгъа тюшген сабийлеге экскурсияла къураладыла. Былтыр аллай 15 жолоучулукъ болгъанды, анга эки жюзден аслам сабий къатышхандыла.

 Табийгъатны, тарых эм культура магъаналы жерлени аяулу хайырланыуну эм къоруулауну юсюнден айта, Шауаланы Ислам «Аушигер» эм «Жылы суу» саулукъ сакълау-багъыу аралада тау-санитар къоруулау жерлени белгилеу жаны бла илму-тинтиу жумушла бардырылгъанларын билдиргенди. Алагъа кёре, бу солуу жерлени чеклерин эм алада турууну низамын белгилеген праволу база къуралгъанды. Аланы чеклерини юслеринден шартла Жеринден тепдирилмеген объектлени къырал тизмесине (ЕГРН) кийирилгендиле. «Жылы-Сууну» эм «Аушигерни» хайырланыуну низамын тохташдырыу жаны бла жумушла толтуруладыла.

 Тамамларгъа белгиленнген ишни юсюнден айта, Шауаланы Ислам жууукъ кезиуде республикагъа келген къонакъланы санын кёбейтип, аланы миллион бла жарымгъа  жетдирирге план болгъанын айтханды. Аны бла бирге санаторийлени ишлерин жангыртыргъа, республиканы турист онгларын кенг белгили этерге, бу сферагъа инвесторланы къошуп, уллу проектле толтурургъа муртла болгъанларын билдиргенди.

Депутатланы докладчыгъа соруулары кёп болгъандыла. Татьяна Егорова санаторийлени болумларын эмда  туристле Элбрусха сау жылны келирча къаллай мадарла толтурулгъанларын билирге сюйгенди, анда   машинала салырча жерле аз болгъанларына эс бургъанды.

 Шауаланы Ислам айтханыча, бюгюнлюкде 21 санаторий бардыла, алай аланы асламы шёндюгю излемлеге келишмейдиле. «Туризмге грантла бериледиле, алай, жарсыугъа, санаторийлеге алай къырал себеплик жокъду. Учрежденияла жаланда льготалы кредитле бла хайырланадыла»,-дегенди ол эмда  жууукъ кезиуде бир-бир санаторийлени инвесторланы болушлукълары бла жангыртыргъа мурат болгъанын билдиргенди.

Элбрусну тийресини юсюнден айтханда, ол сау жылны ишлейди, жайда анда туристле азаймайдыла. Ол а жаяу маршрутла айнытылгъанлары бла байламлыды. Бюгюнлюкде энтта алтысы тапландырыла турадыла, аланы энтта кёбейтирге муратла бардыла.

2022  жылда «Азауну» тийресинде 800 машина сыйынырча жер къуралгъанды. Болсада къонакъла кёп болгъан кезиуде ол да азлыкъ этеди. Бюгюнлюкде энтта парковкалагъа жерле сайланадыла.

 Спикерни орунбасары Жанатайланы Салим Къабарты-Малкъар къырал университетде алгъын тау туризм жаны бла инструкторланы юйретген бёлюм болгъанын эсгертгенди. Анда окъугъанланы билимлери бла бирге жеринде сынаулары да бар эди. Ол бу бёлюмню жангыртыуну онгларын сурагъанды. Докладчы Россейни туризм федерациясы «Бызынгы» эм «Уллу-Тау» альпинист лагерьледе тийишли усталыкълагъа юйретиу база къурауну юсюнден сорууланы сюзгенин эсгертгенди. Бу ишге уа вузла да къатышыргъа боллукъларын чертгенди ол.

Билим бериу, илму эм жаш тёлюню ишлери жаны бла комитетни башчысы Нина Емузова курорт жерледе адамланы излемлерин жалчытыугъа тарыгъыула кёп болгъанларына эс бургъанды.  Шауаланы Ислам айтханыча, бу сферада 4,7 мингден аслам адам ишлейди. Алай ала жетишмейдиле, сервиз да аны ючюн осалды. Республикада туризм жаны бла усталыкълагъа эки вузда бла алты орта профессионал билим бериу учреждениялада юйретедиле. Анга да къарамай, ишчиле жетишмейдиле, ол студентле асламында тенгиз жагъада ишлерге кетгенлери бла байламлыды.

 Физкультура, спорт эм туризм жаны бла комитетни башчысы Арсен Барагунов кемчиликлеге эс бургъанды. Ол санда жашырын ишлеген предприятияланы, багъаланы къурауну низамыны, къонакълагъа тюбеуню юслеринден кесини оюмун билдиргенди.

 Жыйылыу жууаплы органлагъа эсгертиулени къабыл кёрюу бла бошалгъанды.