Бир бирни эшите билиу да жашауну бир мурдоруду

Иги жашайбызмы биз? Огъесе таба баргъан чаба барыр дегенлей, тоймай, дагъыда кёпден-кёпню излей, шукур эте билмейми къалгъанбыз? Арт жыллада Уллу Ата журт урушну, Уллу Хорламны, къазауатны кесини юсюнден да кёп айтылады, жазылады, фильмле да кёргюзтедиле. Хар жолдан ала жюрекни къозгъап, бюгюннгю тёлю уа аны юсюнден не акъыл эте болур деген сорууну кеси кесиме береме. Женгил кёрюнедиле ол къыйынлыкъла бизге, алагъа узакъдан къарагъаныбызда. Алай кёз аллыбызгъа келтирейик: ала да, бизнича, тынч жашаргъа сюе эдиле. Алай къыйынлыкъ келгенде уа, беллерин къаты къысып, къолларындан келгенича ишлегендиле, кече-кюн демей, жаугъа къажау чыкъгъанла уа жашауларын аямагъандыла. Жашлай ёлюп кетгенле...

1980  жыллада телевиденияда жаланда эки канал бар эди. Аладан да тохтаусуз къайгъыланы, Америка бла арада халны айтып тургъанлары да эсимдеди. Ингирде «Заманнга» къарагъан а, баям, хар юйде да тёре болур эди. Школгъа барып, орусча ангылай башлагъанымда, урушну юсюнден кёбюрек билеме. Ол кезиуде устазла ишлерине алай уллу кёл салгъандыла, совет ниетлени къаныбызгъа да сингдиргендиле.

Артда уа манга урушну юсюнден асыры семиртип айтып, халкъны керексиз къоркъутуп тургъанча кёрюннгенди. Кертиди, къачан да табыладыла,  бош затдан къайгъы кётюрюп, араны бузгъанла. Алай алгъыннгы СССР-де уллу шуёхлукъда жашагъан халкъланы араларында къаугъала, уруш чыгъар деп а ким сакълай эди... Терс оноу ючюн кёп хата келирге болады. Эл таматаны терс оноуундан апчыгъан ненча элни билебиз. Уллу къыралны башчысы, кесини амбицияларына хорлатып, бийик къуллукъну алып, ишни бардыралмаса, халкъланы, областьланы араларында туугъан къажаулукъгъа шагъат болгъанбыз. Дуния уа алай гитчечикди. Арт заманлада не къадар къаугъадан къачхан адамла кечиннгендиле бизни санаторийлерибизде. Бизни жерибиз ненча адамгъа солуу алыргъа болушханды!  Аллай жарлылагъа, юйлерин – кюнлерин тас этгенлеге  болушлукъ этер муратдан журналистле ахча да жыйгъандыла. Шахарчыла да къолларындан келгенлерича болушурла. Ол да асыуду къаугъаладан къачып келгенлени жанларына. Алай биреуню къолуна къарап жашагъан кимни да жюрегин къыйнайды, адамлыкъ сезимин эниш этеди.

Артыкъда жарсытхан а аллай къужур, эрши граждан урушла къайда да башланып къалыргъа боллугъуду. Бизни республика, къырал да кёп тюрлю миллетледен, динлени тутхан халкъладан къураладыла. Киши да сюймейди туугъан жеринден узакъда, къыйналып да жашаргъа. Хар къайсысы да ёз тилинде сёлешип, адетин-тёресин тутхандан кимге хата жетеди? Бир динни башхадан бийик салып, аны бла байламлы къайгъыланы кётюрюрге излегенле да табылып къаладыла. Бусагъатда Москвада межгит ишлетирик тюйюлбюз дегенле гурушхалыкъны, къаугъаны излегенле эдиле. Тюз акъыллыла эки жанындан да табылдыла, шукур, ишленирикди бек ариу, уллу межгит Москвада. Келишиулюк къалай игиди! Бир бирге тынгылай билген, эшитген – ол да жашауну мурдору.

Ал ёмюрледе муслийманла, христианлыла, иудейле да бир элде, шахарда, къыралда да жашауларын бардыра билгендиле. Аллай ахшы юлгюле тарыхда кёпдюле. Араплыла Испанияны алгъандан сора, бир затларын бузмай, кеслери  межгитле ишлеп, испанлыла да динлерине табына тургъандыла. Ала бюгюн да сюеледиле. Алай испанлыланы  архитектураларына, музыкаларына да муслийманла келтирген культура киргенин а жашырмайдыла.

Жарсыугъа, къайсы ёмюрде да табылгъандыла кеслерин башхаладан эсе бийик кёргенле, жерлерине сыйынмай, къоншулагъа чабыууллукъ этгенле. Ала  къанлы урушланы келтиргендиле. Адам улу уа кесини ол сынауундан бир тюрлю дерс алалмайды. Арада бир бирни ангыламаулукъ, бир халкъны неда динни биринден ёрге кётюрюп, аны байракъ этип чыкъгъан жаланда тынчлыкъны, арада шуёхлукъну, мамырлыкъны бузады. Мен былайда бир жангы жорукъну ачмайма, аны юсюнден телевиденияда айтылгъанлай турады.  Алай, белгилегенимча, озгъан ёмюрледен дерс алгъан тёре уа жокъду, битеу дунияда окъуна хал а бузула барады.

«Цивилизация», «глобализация» деген сёзлеге кеслерин алдатып, жангы технологияла бла махтанып, адамны акъылы тюрленмегенине, ол башчылыкъгъа къармашханын, битеудуния патчахлыкъгъа жан атханын а башха сылтаула бла ариулап къоядыла.

Юйюрню ичинде окъуна бир бирге тынгылау болмаса, юйюр чачылады. Тёзюмлюк, башха адамны акъылын ангылау болмаса хар зат да къурурукъду. Сора таматаларыбызны эсгерип, хар кюнюбюз ючюн шукур этейик!

Байсыланы Марзият.
Поделиться: