«Жыя къобузгъа кертичилей къалгъанма»

Бизни миллетде жыя къобузда сокъгъан артыкъ кёп адам болмагъанды. Аладан биринчиси Абайланы Солтанбек эди. Гитчелигинде жолда бара ол  жыя къобузну макъамын эшитип, юйюне келип, анга ушагъанны кеси къолу бла ишлейди.  Мени бюгюннгю жигим Мусукаланы Джамиля да сабийлигинден бери жыя къобузну согъады. Ата-анасы маданиятха къуллукъ этген адамла болгъанлары себепден,  Джамиля жашауун искусство бла байламлы этгени да сейир тюйюлдю.  Атасы белгили жырчыбыз Мусукаланы Русланды, анасы уа «Балкария» ансамблибизде тепсеп тургъан Жаболаны Анжела. Экиси да миллет маданиятыбызны айнытыугъа уллу къыйын салгъан адамладыла. Аны себепли, аланы юйюрлеринде быллай фахмулу къыз ёсгени да сейир болмаз.

- Мени алты жылымда музыка школгъа элтгенлеринден бери скрипканы къолумдан тюшюрмей жашайма, - дейди Джамиля.

Темиркъанланы Юрийни атын жюрютген биринчи музыка мектепни бошагъанындан сора, ол билимин маданият-искусство колледжде ёсдюргенди. Аны да тауусханлай а,  Искусстволаны Шимал-Кавказ къырал институтуна (СКГИИ)  окъургъа киргенди, шёндю да анда бийик билим ала турады, бакалавриятны 4-чю курсундады, ызы бла магистратурагъа кирир мураты барды.  Къайда окъугъан эсе да, не заманда да  скрипкагъа кертичилей къалгъанды.  

- Мени оюмума кёре, маданиятха къуллукъ этген адам жашауну хар бёлюмюнде да жерин табаргъа боллукъду. Мени юсюмден айтханда уа, школда, институтда, башха бийик билим берген юйледе скрипкадан устаз болуп ишлеяллыкъма, оркестрде согъаллыкъма. Арт кезиуде уа бу жыя къобузгъа жаш тёлю уллу эс бурады. Байрамлагъа терк-терк чакъыргъан заманла да боладыла, сайлауума сокъураннган такъыйкъала да чыкъгъандыла. Музыкантлагъа артыкъ уллу эс бурулмагъан заманлада юрист болургъа неда медицина жаны бла ишлерге умут да этген эдим. Алай жюрегим музыкагъа тартып, къалай-алай болса да, сюйген ишими къоймагъанма,- деп чертгенди музыкант.

 Учунуулукъ бла сахнагъа чыгъаргъа кюч ичинден келгенин билгенин айтады. « Къарыуум болмаса,  адамла аллына чыгъарымы ангылап,  кесими къолгъа жыйып, алай  согъама. Мени устазым Жилоч Светлана Михайловна КъМР-ни сыйлы артисткасыды. Итиниулюкню, къарыуну  да анга къарап табама», дейди.  Школдан бери скрипкада согъаргъа Джамиляны  ол юйретгенди, шёндю да аны алчылыгъында кюрешеди. Ангыламагъан заты болса да,  андан болушлукъ тапханын айтады. Андан башха да, битеу дуниягъа белгили артистлеге тынгылап, алай илхам алады. 

Жыя къобузну макъамы асыры мудахдан, аны сокъгъанланы жюреклери ауруйду деп, халкъда аллай  оюм жюрюйдю. Тюзюн айтханда уа, ол макъам бла байламлы тюйюлдю. Къобузну таягъын ёрге тартханда, хауаны жутаса, энишге тартханда уа – солуйса. Алай бла солууунг бузулады, ол а жюрекге хаталыды.

Андан сора да, инструментни боюнуна салып тургъаны ючюн, адамны ол тийген жерлеринде жара болады, деп да айтадыла. Ол а кертиди. Жыя къобузну сокъгъанланы бир къоллары бирсинден къысхады неда къулакъларындан бири аманыракъ эшитеди дегенча чам хапарла да жюрюйдюле.

Жыя къобузчуладан Джамиля фахмулугъу бла   Леонид Коганнга тенг болургъа муратлыды.  Ол Совет Союзну сыйлы артисти болгъанды.

Жыя къобуз жаланда классикада угъай, макъамны башха тюрлюлеринде да тийишли кёрюнеди, миллет жырланы макъамларына да келишеди.

Джамиля кесини маданият жолунда  къобузчула Башийланы Фатима, Эдуард Жигунов бла бирге жарыкъ номерле къурагъан эдиле.   Бир жанындан, бирге артыкъ келишмеген инструментлени бирге сокъдургъан артыкъ тюз болмаз деп кёрюнеди. Аны сынаргъа сюйюп, эки къобузну да бирге сокъдургъанларында аламат ариу макъам чыкъгъанды, къараучуланы да жюреклерине жетгенди.

Жырчыладан а Азамат Цавкилов бла ишлегенди. Аны бла бирге хазырлагъан композицияларыбызгъа къараучула бек бюсюрегендиле.

Макъамны Джамиля кеси жазаргъа да кюрешеди,  алай, кеси айтханыча, ахырына жетдиралмайды. «Хар заманда да бир сылтау табып, бюсюремей,  ачыуланып, къоюп къояма. Сейирлик этерге сюеме. Ким биледи, талай замандан бюсюрерча макъам къурашдырыр эсем а!», - деп ангылатады ол.

Кёпле айтханларыча, спорт адамны низамгъа юйретеди, музыка уа инсанны ич дуниясын байыкъландырады. Искусство бла байламлыкълары болгъан адамла башхаракъдыла, ич дуниялары сейирди, кёп жаны бла айныйдыла. Бу оюмну тюзлюгюн ала бла ушакъ этип башлагъанынглай ангылайса.

«Сахнагъа чыгъарны аллында жюрегинг къайгъы этмей эсе, артист тюйюлсе», - деп юйретгенди Мусукаланы Руслан кесини къызына. Кеси да ол оюмгъа келгенди. 

- Биринчи минутлада жарсымай болмайса. Алай устазларым сахнагъа чыгъыу ол сени ишингди деп юйретгендиле. Согъуп башлагъанынгдан сора, сагъыш эталмай къалама. Акъылымда жаланда ишими иги этергеди. Аны да бош алай угъай, къараучуларымы къууандырып, аланы  ыразылыкъларын табып, сахнадан алай кетерча, - дейди Мусукаланы Джамиля.