Тюрлениуле, ангылатыула, жорукъла

Къыралны жашауунда, башха-башха бёлюмледе кёп тюрлениуле бола барадыла. Бирлери алгъаракълада болгъандыла, башхалары уа жангы жыл келгени бла кюч алгъандыла. Жорукъланы, онгдуруу амалланы, билдириулени эмда ангылатыуланы бир кесеги бла бу материалда шагъырейлендирирге сюебиз. Ала Объясняем.РФ порталда басмаланнгандыла.

Къайсы тёлеуле кёбейгендиле?

Быйыл биринчи январьдан башлап, абаданлыкъ бла байламлы страховой пенсияла уллуракъ болгъандыла. Сёз мында ишлемеген пенсиячыланы онгдурууну юсюнден барады. Ала аллыкъ ахча 4,8 процентге кёбейирикди, орта эсеп бла алып тергегенде бир минг сомгъа асламыракъ боллукъду.

Иш хакъны эм аз ёлчемине да къошулгъанды. Энди ол 16242 сом болады. Жашау этерге жараулу ахчаны эм аз ёлчеми да 3,3 процент къошуп, 14375 сомгъа жетгенди.

Больничный къагъыт бла бериллик тёлеуню бир кюнлюк мардасы уллуракъ болгъанды, 2736 сом бла чекленеди. Бир айгъа уа 84,8 минг сом алыргъа боллукъду. Быллай бир ахчаны ишчи стажлары сегиз жылдан артыкъ болгъанла алыргъа боллукъдула.

Быйыл къалай солурукъбуз?

Жангы жылны байрам кюнлери 31 декабрьден башлап, 8 январьгъа дери созулгъандыла. Ала бары да солуу кюнле болгъандыла. Ызы бла Ата журтну къоруулаучуну кюню. Ол 23 февральды, кеси да орта кюннге тюшеди. Алай бла ол айны 23-26 кюнлери солуу кюнле боллукъдула.

Тиширыуланы Халкъла аралы кюню сегизинчи мартды, кеси да ишчи кюн боллукъ тюйюлдю. Жаз башыны эмда Урунууну байрамы уа 29 апрельден башланып, биринчи майгъа дери кюнлени солуу кезиу этерикди.

Хорламны кюню тогъузунчу майды, кеси да геуюрге кюннге тюшеди. Алай аны аллындагъы баш кюн да солуу кюннге саналлыкъды.

10-12 июньда ишлерик тюйюлбюз – ол Россейни Кюню белгиленнгени бла байламлы солуу кезиудю. Халкъны бирикгенини Кюню ючюн а 4-6 ноябрьде да солурукъбуз.

Быйылгъы 1 эм 8 январь ыйых кюнледиле, аны себепли ала солуу кюнлеча 24 февральгъа бла 8 майгъа кёчюрюлгендиле.

«Коммуналканы» терс санагъан эселе…

ЖКХ-да контроль жумушланы ФАС бла жашау журтланы Къырал инспекциясы (ГЖИ) тамамлайдыла. Тарыгъыу бла къайсысына барыргъа керекди?

Биринчиден ангылатыу. Тариф деп берилген жумушну неда хайырланылгъан ресурсну тохташдырылгъан бир ёлчемини багъасына айтадыла. Сёз ючюн, бир киловатт неда бир кубометр ючюн дегенча. Тёлеу а, аны неллай бири хайырланылгъан эсе да, аны тарифге кёбейтип алай чыгъарылады. Квитанцияда ма аны кёргюзтедиле.

Жумушланы эки тюрлюсю болады.

  • Коммунал: суу, электрокюч эмда газ бла жалчытыу, канализация, жылыу бериу, кир-кипчикни ташып кетериу.
  • Жашау-журт: юйню жумушларына къарау, юйню битеулю жумушларын жалчытыу, тынгылы ремонт этиу.

Тёлеу къалай тергеледи:

Хар регионнга эмда муниципалитетге коммунал жумушланы багъаларыны мардасы энчи тохташдырылады. Аланы андан уллу этерге жарамайды.

ФАС-ны бла ГЖИ-ни эркинликлери

ФАС регионлада тариф органланы ишлерине кёз-къулакъ болады: тарифлени тюзлюгюн тинтеди, ала законнга келишмегенин кёрсе – кетереди.

Жашау журт инспекция уа квитанцияда тёлеуле тюз болуруна къарайды.

Къайсына барып тарыгъыргъа керекди:

  • Багъа регионда тохташдырылгъан индексден озгъан эсе – ФАС-ха.
  • Муниципалитетде индексден артыкъ болгъан эсе – ГЖИ-ге.
  • Квитанцияда тёлеуле терс саналып эселе – ГЖИ-ге.
  • Тариф терс саналгъан эсе – бу ведомстволаны экилерине да.
  • Жашау журт жумушланы багъалары терс эселе – ГЖИ-ге.
  • Жылыу, суу, газ неда электрокюч бла жалчытыучу организация кёп фатарлы юйде жашагъанланы эркинликлерине бузукълукъ эте эсе – ФАС-ха.
  • Управляющий компания юйню жылыу, суу, электрокюч, газ бла жалчытыугъа тапсыз хазырлагъан эсе – ГЖИ-ге.

Болжалы чыкъгъан «правала» бла жюрюрге жараймыды?

Водительни удостоверениясыны болжалы чыкъгъан эсе, аны бла машинаны жюрютюрге чек салынады. Бузукълукъ этген адам 5-15 минг сом тазир тёлерикди, аны машинасын а энчи стоянкагъа саллыкъдыла.

Бу магъаналыды: водитель удостоверенияны болжалы он жылды. Ол 2022 жылда 1 январьдан башлап, 2023 жылда 31 декабрьге дери чыгъа эсе, аны энтта да юч жылны ичинде хайырланыргъа боллукъду.

Эски «праваланы» жангысына алышырча ГИБДД-гъа барыргъа керекди. Анда уа ма быллай документлени кёргюзтюрге:

  • шёндюгю водитель удостоверенияны;
  • паспортну;
  • медицина справканы;
  • къырал пошлина тёленнгенини юсюнден чекни;
  • заявленияны.

Заявленияны «Госуслуги» порталда берирге, къырал пошлинаны да анда тёлерге жарайды. Медицина комиссияны уа иги да алгъа ётерге боллукъду – быллай справка бир жылны ичинде кючюн тас этмей турады.

Жангы документ берирни аллында сизни суратха тюшюрлюкдюле.

Ипотеканы жабарча 450 минг сом кимлеге берилликди?

Юйюрлеринде 2019-2023 жыллада ючюнчю неда андан кёбюрек сабий къошулгъанла. Тамата сабийлени жыл санларына, сора дагъыда юйюр къуралгъаныны регистрациясы болгъанына къараллыкъ тюйюлдю.

Бу магъаналыды: кредит келишимге 2024 жылда 1 июльгъа дери къол салыныргъа керекди.  

Ахча кимлеге берилмезге боллукъду?

  • Ата-аналыкъ неда кеслерине сабий алып ёсдюрюрге эркинликлери сыйырылгъанлагъа.
  • Бир кредитни юсю бла тёлеу бир юйюрге эки кере берилмейди. Не кёп заман да озсун неда жангы сабийле туусунла – башхасы жокъду.

Бу ахчаны ипотекасыз алыр амал бармыды?

Угъай, субсидия жаланда ипотека кредитни процентлерин неда саулай кесин жабарча бериледи.

Ахчаны къолгъа алыргъа боллукъмуду?

Ол да угъай. Субсидияны кредитни берген банкны счётуна кёчюредиле. Ары берилликни ёлчеми 450 минг сомдан аз эсе, тёлеу аны ол къалгъан кесеги тенгли боллукъду.

Къаллай кредитни жабаргъа жарайды?

  • Ишлене тургъан неда хазыр юйде сатып алыннган жашау журтну багъасын.
  • Башха адамдан сатып алыннган юйню багъасын.
  • Иели юй сатып алыргъа неда аны ишлерге берилген кредитни.
  • Юй сюерге, мюлк неда бахча къураргъа сатып алыннган жер участканы багъасын.
  • Жарты ишленип тургъан юйню сатып алыргъа берилген кредитни.
  • Регионланы льготалы программаларыны чеклеринде жашау журт сатып алыргъа этилген къоранчны.
  • Кёплени иелигинде болгъан мекямны ахыр кесегин алып, аны бла битеу объектге ие болгъаны ючюн.
  • Быллай жумушлагъа берилген кредитлени ёлчемлерин неда болжалларын тюрлендирирге.

Бу магъаналыды: 450 минг сомлукъ тёлеуню ипотеканы биринчи тёлеуюча хайырланыргъа жарарыкъ тюйюлдю. Кредитге коммерциялы мюлк, техника, неда автомашина сатып алыргъа сюйгенлеге да берилмейди бу ахча.

Аны къайда бередиле?

Заявканы «Госуслуги» порталда неда ипотеканы берген банкны офисинде къояргъа боллукъду. Аны талай кюнню тинтирикдиле, хар неда тап эсе, ахчаны кредитни берген банкны счётуна кёчюрлюкдюле. Аллындан ахырына дери бу жумушха бир ыйыкъ чакълы керек болуучуду.

 

Улбашланы Мурат хазырлагъанды.
Поделиться: