Россейде биринчи къагъыт ахчала

Бизни къыралда  Экинчи Екатерина патчахны кезиуюне дери жаланда багъыр ахчала жюрюгендиле. Тыш къыраллада алтын  бла кюмюшню багъалагъанлары себепли, аланы ары жиберип болгъандыла, аскер эмда башха жумушлагъа жыл сайын кёбейип баргъан къоранчланы жабарча.

Багъырдан ахча этиу казнагъа иги файда келтиргенди. Ол артыкъ кёп болмагъаны себепли, къыралны ичинде ахчаны жюрюую да осал болмагъанды. Алай Екатеринаны заманларында уа къоллада къадар багъыр ахча жыйылгъанды, эм магъаналы тёлеу амал да ма ол болуп тебирегенди.

Быллай ахчаланы жерине жетдириу да къыйын эди. Кесигиз къарагъыз: багъырдан этилген минг сомну ауурлугъу 62,5 пуд тартханды, аны башха жерге ташырча эки арбагъа жюклерге керек эди. Ахчаны санау да къадар заманны алгъанды.

Ма алай, бу чурумладан къутулурча Россейде къагъыт ахчала кийирирге оноу этиледи. Ол умутда Экинчи Екатерина, 1769 жылда, 9 январьда (эски орузлама бла 1768 ж. 29 декабрь) манифестге къол салады. Анда уа Россейде 25, 50, 75 эм 100 сомлукъла жюрюп башларыгъыны юсюнден айтылады.

Биринчи ахчаланы Екатерина кесини дворецинде эски салфеткаладан бла аш къангаланы юслеринде жайылгъан къагъытладан этерге буйрукъ береди. Аланы китап къагъытха ушаш аллай уллу, тёртгюл кесеклеге кеседиле. Ахчаны юсюнде хар неси да къолдан ишленип неда жазылып болгъанды: бир тюрсюнлю мухур, ортасында къанатларын жайып тургъан эки башлы къуш, аланы тёгереклеринде уа – «Покоит и обороняет», «Любовь к отечеству», «Действует к пользе онаго» жазыула. Онг жанында бийик къая, аны тюбюнде уа тенгиз суула эмда аладан къарап тургъан эмегенлени башлары.

Ахчаланы бары да бир маталлы эмда бир тюрсюнлю болгъандыла. Хыйлачыла 25-сомлукъланы аз тюрлендирип, 75-сомлукълача этерге тюзелгенлери ючюн, 1771 жылны орталарында экинчилерин чыгъарыу къалады.

 

Улбашланы Мурат хазырлагъанды.
Поделиться: