Тёлюлеге юлгю болгъан Жюзек

Газетибиз таулу тиширыуланы къадарларын ачыкълаугъа къачан да энчи эс бёлгенди. Бюгюн сизни аллай материалладан бири бла шагъырей этерге сюебиз.

«Коммунизмге жолну» 1969 жылда 197-чи  номеринде басмаланнган «Таулу тиширыу» деген статьяда сёз Ёлмезланы Жюзекни юсюнден баргъанды. Ол очерк 1937 жылда Москвада чыкъгъан «Тиширыула граждан урушда» деген китапда да  басмаланнган эди.  Алай таулу ана Уллу Ата журт уруш башланырны аллында ауушхан эди.

Ёлмезланы Жюзек Огъары Холамда дауурдан къыргъан сууланы бла бийик тауланы ичинде туугъанды. Ол алагъа кёп жылланы къарайды.     Аны кёзлери къууанчлы жанадыла. Анга 90 жыл толгъанды. Ол Огъары Холамны колхозунда бек иги бригадирге саналады. Жыл санына кёре, Къабарты-Малкъарда ударникледе андан тамата жокъду.

Бёкем, саулукълу тиширыу граждан урушну кезиуюнде кёп къыйынлыкъ сынагъанды. Эри эм жашы бла бирге ол партизан къымылдаугъа къатышханды. Озгъан жашауун эсгере, ол  былай хапарлайды…

«Бизни юйюрюбюз ючюн Шакъманланы бийле кёп ырысхы алгъандыла. Ала бизни башха бийлеге жети кере сатхан эдиле: артха учуз алып, дагъыда жангыдан сатып. Бир сатыудан экинчи сатыугъа дери да бизге къаты ишлерге тюшгенди,  солуу не болгъанын билмей эдик. Бий мени юйюрюмю узакъ таулагъа ийип, бийик тереклени кесдире, аланы кеси аркъалары бла элге келтирте эди.  Малларын аяп,  бек къыйын ишни къулларына  этдирип,  адамлагъа не аз да къайгъырмай,  жегип тургъандыла.

1919 жылда жашым Жюнюс, Шакъманланы атларын сюрюп, аланы жарлы таулулагъа юлешип, ала бла бирге агъачха къачып, партизан отряд къурагъан эди. Бийле уа, юйюме келип, жашынг къайры кетгенин айт деп къысып тургъандыла.

Бир кече Жюнюс юйге жашырын сюркелип келеди. Ол чечекден ауруп эди. Юйге киргенлей, аны эси ауады. Шакъманланы Асланбек бла Аслангерий аны ызындан жетедиле, да юйге ёшюн уруп киредиле. Несин да билмей тургъан жашымы тёшекден къобарып, большевикле къайда болгъанларын айт деп къысадыла. Жюнюс, ахыр кючюн жыйып, керохун сермеп: «Адам эки кере ёлмейди!»-деп къычырып, келгенлеге атаргъа кюрешеди.

Ол кезиуде къутургъан бийле, жашны, къарт атасын да тышына чыгъарып,  къарда сюйреп, тюйюп башлайдыла. Мен аланы юслерине чабама. Алай бийледен бири мени ушкок къалакъла бла тюерге буйрукъ береди. Эсим аугъунчу тюедиле. Кесиме келгенде, солуууму алалмай къалдым. Нек дегенде эки иегими сындыргъан эдиле.

Кючден кётюрюлюп, жашымы бла баш иеми излей бардым,  алай аланы бир жерде да тапмай, элден чыкъдым. Ташла ичинде  36 адамны ёлюгюн кёрдюм. Ала  экеу-экеу болуп бирге  байланып эдиле. Хар бирини да тёгерегинде къар къаннга боялып эди. Иги тюрслеп къарап, жашымы, баш иеми, къоншуларымы эм жууукъларымы таныдым… Аланы барын да асырап,  таугъа кетдим. Тарда бугъуп тургъан партизан отрядны табып, анга къошулдум. Ол кезиуде манга 75 жыл бола эди. Мен аланы жаралыларына къараргъа, аш-суу хазырларгъа жарагъанма.

Жыл саныма да къарамай, къарыуум иги, кёзюм жютю эди. Партизанла мени кёп кере къалауурлукъгъа да салгъандыла. Мени борчум душманны отрядха жууукъ иймезге эди. Юйюрюмю эсиме тюшюре, къолумдан келгенича кюрешгенме…».

Жюзек колхозчу тиширыулагъа кесини жашаууну юсюнден кёп хапар айтады. Тиширыула уа аны тёгерегине бютюн къысыла келедиле. Алагъа къарайды Жюзек, сора ол кесин жангызгъа санамайды. 90-жыллыкъ ынна аллындагъы къызла бла къыралына, республикасына хайыр келтире урунургъа энтта да хазырды.