«Тиширыу не ишде да айныуну, игиликни башламчысыды»

  Бюгюнлюкде политикада, къырал къуллукълада да тиширыула кёпден-кёп болуп барадыла. Демократия сынаулары уллу болгъан къыраллада аллай болумгъа  сейир этерча да тюйюлдю. Алай Кавказдача  юйюр тёреле къаты сакъланнган регионда уа ол тюзмюдю? Мени ушакъ нёгерим Хасаитова (Жолабланы Локъманны къызы) Лиза оюм этгенича, тиширыу болгъан жерде низам, тизгинлик, оюмлулукъ бардыла, аны ючюн ол политикада, жамауат ишде да тири болургъа   керекди.   Тиширыу  не ишде да айныуну, игиликни башламчысыды. 

 

Лиза Локмановна  айтхан сёзюне кертичи, тюзлюк ючюн къарыуун аямагъан адамча белгилиди республикада. Ол кёп жылланы Элбрус районда халкъны социальный жумушларын жалчытхан араны адамланы социально-бытовой кереклерин толтуруу жаны бла бёлюмюне башчылыкъ этеди. Аны битеулю урунуу стажы уа къыркъ жылдан да атлагъанды. 

 

Аны адамлыкъ даражасыны ёсюую,  политикагъа, жашаугъа кёз къарамы  да Тырныауузда аз вольтлу аппаратураны заводунда ишлеген жылла  бла байламлыдыла.     Лиза ары келгенинде  акъылбалыкъ да болмагъан эди – тюз да Кёнделенни школун бошагъанлай. Заводда тюрлю-тюрлю къуллукълада 30 жылдан артыкъ уруннганды – заготовительный участокну штамповщицасыны сохтасындан башлап, заводну кадрла жаны бла бёлюмюню таматасына дери ёсгенди. Ол бир ишден да къоркъмагъанды – паяльщица, намотчица.  Бюгюнлюкде жаш тёлюню асламы быллай усталыкъла бардыла деп биле да болмазла.   

 

Къайда да ол ишине жууаплы болгъанына, тутхан жумушну ахырына дери жетдиргенине ол кёп тюрлю саугъалагъа тийишли болгъаны да шагъатлыкъ этеди,  ол санда   «Урунууда айырмалылыгъы ючюн» майдал, Социалист урунууда хорлам ючюн,  Мамырлыкъны фондуну сыйлы белгилери, тюрлю-тюрлю грамотала да.

 

 

Завод Тырныауузну тиширыуларын иш бла жалчытыр мурат бла къуралгъан эди. Бюгюн-бюгече да Лиза Локмановна анда ишлеген жылларын жюрек жылыулукъ  бла эсгереди. «Жашауумда, жюрегимде да ол энчи жерни алады,  ол   ахшы ишлеге итиниулюкню,  къолубуздан да келген  заман болгъанды. Предприятие   чачылгъанлы жылла озгъандыла, алай   ишчи нёгерлерим бла тюбешсек,   тюз эгечле-къарындашлача тансыкълайбыз бир бирни», - дейди ол.     

Таулу къыз предприятиягъа келген заманда анга башчылыкъны     Рамазан Гучапшев  этгенди -  ишни къурай билген,   низамны, тюзлюкню сюйген адам.  Анга коллективде  хурмет  уллу болгъанды, дейди бизге Лиза. Аны ызындан  келген   Созайланы Олег да жаш тёлюню  битеу башламчылыкъларын ангылап,   билеклик этгенди. Алай бла предприятияда    тюрлю-тюрлю клубла, секцияла къуралгъандыла,  кесини  самодеятельный коллективи да болгъанды.    «Чулгъаучу участкада мастерим Теммоланы Жаннета болгъанды. Ол    жашау эслилигин, ишчи сынауун, билимин   да аямай, усталыкъны хар жашырынлыгъына да юйретгенди.  Мен анга хар заманда да жюрек ыразылыгъымы билдиреме. Ол заманда аныча огъурлу адамла кёп эдиле», - дейди ол.  

 

Дагъыда ол ишчи нёгерлери Будайланы Любаны тансыкълайды (жаннетли болсун, жашлай ауушханды). «Аныча тиширыу бар эди деп билмейме. Ол Берлинде жаш тёлюню фестивалына да къатышхан эди. Шуёхсуз болгъан Аллах сакъласын,  бек иги нёгерлерим бардыла,   бирини атын сагъынып, башхасын къойсам, ушарыкъ  тюйюлдю», - деп оюм этеди ол.  

 

 

 

Заводда башха бригадаланы арасында   «Берёзка»   комсомол-жаш тёлю къауум айырмалы болгъанды. Ол жандауурлукъну, къарыусузлагъа, къолайсызлагъа жарсыуну заманы болгъанды, шёндюча адам кесини къайгъысын кёрюп турмагъанды. Ма къызла да  бригадаларына гитлерчилени къоллларындан жоюлгъан жигит къыз   Зоя Космодемьянскаяны къошуп, аны орунуна ишлеп, хакъын а эки жылны ичинде «Мамырлыкъны фондуна» берип тургъандыла.  

 

Афган уруш башланнганында уа тырныауузчу комсомолчу къызла  бригадаларына Совет Союзну Жигити Руслан Аушевни аладыла, аны  хакъын да  тёрт жылны ичинде мамырлыкъ ючюн кюрешге  саугъалап тургъандыла.  «Ол къыралыбызгъа да уллу болушлукъду деп, ийнанып ишлегенбиз – мамырлыкъ, тынчлыкъ болгъан жерде жашау да къуралады», - дейди Лиза. 

 

Къызла бу башламчылыкъларыны юсюнден Аушевге билдиргенлеринде уа, батыр офицер, афган къазауатха  да къарамай, ала бла байламлыкъ жюрютюп тургъанды. «Бир жол а письмоларыбызгъа жууап келмей, кёп сакълайбыз.  Алай къоркъабыз аны ючюн!   Грозныйде   атасын бла анасын табып, юйлерине жазабыз. Аны атасы бизге аллай ариу жууап берген эди  – жарсымагъыз, Руслан игиди, жаралы болгъанды, жанына къоркъуу жокъду деп.   Жашына этилген хурмет ючюн бизге ыразылыгъын да айтады. Ол письмону бюгюн да юйюр архивимде   сакълайма», - дейди Лиза. 

 

 

Бюгюнлюкде таза коммунистле бар эселе, Лиза Локмановна аладан бириди. Деменгили къыралыбыз чачылгъанына, Россейни политика мурдору алышыннганына,   жашауну магъанасы тюрленнгенине да   къарамай,  партияны ишине кертичилей къалгъанды.  Ол  кёп жылланы КПРФ-ни Элбрус районда бёлюмюню башчысыды, Тырныаууз шахарны жер-жерли советини, КъМР-ни Парламентини 5-чи чакъырылыуунда КПРФ-ни фракциясыны депутатыды.    

 

- Бирлени кёллерине тиерик да болурма, алай бюгюнлюкде коммунистлени аманлагъанла партияны заманында къуллукъгъа кирир, кеслерине хайыр тюшюрюр   ючюн аны тизмелерине къууанып къошулгъандыла. Оюм эте билген адам   ол заманланы юсюнден аман айтыргъа эркин тюйюлдю.  Хау, кемчиликле да бар эдиле. Биз перестройка   аланы кетерликди деп, къаты ийнаннганбыз.   Бюгюн да, алгъынча,  хар не да тенглик, тюзлюк бла этилсе, Россейден кючлю, бай къырал  да боллукъ тюйюл эди», - деп сагъыш этеди ушакъ нёгерибиз.  

 

Ары-бери  ауа,    кёз къарамын заманнга бойсундура жашаргъа жарамайды. Лизаны   партия стажы   40 жылгъа жете  барады. Алай  анга нек кирдим деп бир кере да сокъуранмагъанды. «Заводда таматаларым  эки жыл кюрешгендиле партиягъа кир деп, алай бу жууаплы ишни тийишлисича тамамлаялырмамы деп,  кесими сынап, сагъыш этип тургъанма.  Манга ышаннганланы алдаргъа сюймейме. Бюгюн да  ийнанама  –  партияны жолу тюзлюкдю,  халкъны оноууду!», - дейди ол.  

 

Лиза  Тырныауузну шахар советини эки чакъырылыууну депутаты болгъанды.  Алай бу къуллукъ адамлагъа сюйгенича болушургъа онг бермегенине жарсыйды. « Тырныауузну къайгъылары, кемчиликлери кёпдюле. Алгъын   ол къалай ариу шахар болгъанды! Мында уллу предприятияла ишлегендиле - ТВМК, аз вольтлу аппаратура чыгъаргъан, ётмек биширген, темир бетон затла жарашдыргъан заводла, башха предприятияла.  Алай аладан бири да къалмагъанды, адамларыбыз  жан кечиндирир, сабийлерине аш-суу табар ючюн республикадан узакъгъа кетип, тышында иш излеп айланадыла.   Ол къаллай уллу къыйынлыкъды!  Алай жукъ эталмайма, жукъ да жокъду   деп тарыгъып турургъа жарамайды – онг излерге керекди», - дейди ол.

 

 

Тиширыугъа иш, карьера да керекдиле, алай аны бу дунияда баш магъанасы - аналыкъды. Лиза Локмановнаны жашы Русланны уа республикада иги таныйдыла -   ол белгили жырчыбыз, кёп тюрлю жыр фестивальланы, конкурсланы призёруду. «Аллахха минг шукур, Руслан жюрегими бир кере окъуна къыйнагъанды деп билмейме», - дейди ана. 

 

Руслан музыкагъа сабий саддан окъуна тартыннганды,     школдан сора усталыкъ   алгъанды, аспирантураны да бошагъанды, бюгюн да музыканы къоймагъанды. «Ана  - ол уллу жууаплылыкъды. Сабийге жашау берип, аны тюз жолгъа салгъан къыйын ишди.  Эсимдеди, бир жол   Русланны сабий саддан кечирек алама,    ол а, мама, санга директор  башха аналагъача тынч иш нек бермейди,   садикден юйге заманында барырча, деп соргъан эди. Баш ием Мухтар  бла Русланны гитчелигинден да жууаплы болургъа,  кесине мадар эте билирге юйретирге кюрешгенбиз.   Жангызды деп,   тёгерегине къарс уруп турургъа жарамайды. Жашауда аз тюрлю болмайды – нени  да билген игиди», - дейди ол.   

 

Тюбешиуюбюзню ахырында Лиза Локмановна  халкъыбызны бир  бирге тутурукъ болургъа,   ачыкъ жюрек бла тюберге чакъырады.   Байлыкъ бошду,  ызымдан иги айтырламы деп, аллай сагъышда жашаргъа керекди адам, деп оюм этеди ол.     «Аллах халкъыма тюз ниет, мамыр жашау, ахшылыкъла берсин, хар ким да сабийлеринден къууансынла деп тилейме. Къыралыбыз а, алгъынча, деменгили, кючлю болурун тежейме», - деп тилек этгенди ол.