Ичги ичге кирсе…

Нек болдукъ биз былай? Аракъысыз этилмеген, къобуз таууш эшитилмеген, жыр жырланмагъан «тойлагъа» тирелип нек къалдыкъ? Талай заманладан бери атаны балагъа жалгъашдыра, ёлетни-ёртенни да ёчюлте келген таулу кишини дебери былай эниш не ючюн болду? Ичгини «хайырындан» жау десе, жауну жойгъан, дау десе, дауда хорлагъан, халкъы ючюн, Ата журту, туугъан жери ючюн къаты сюелген, ат белинде ойнагъан жигит уланланы тас этдик. Аланы элледе окъуна табарыкъ тюйюлсе бюгюнлюкде. 

Таулуну жашаууна, къанына аракъы асыры бек сингнгенди. Дууагъа окъуна ичип келедиле. Ёлгенни асырай туруп, жаназы намазгъа сюелирге адам табылмай, 5-6 адам бла эфенди амалсыздан жумушун тындырады. Ол затха мен шахарда, элледе, жууукълада, шагъырейледе тюбей-тюбей келеме.

Халкъыбыз - ариу ниетли, билимге ал бургъан, жашауну отун тиргизе билген халкъды. Кесини сабийин, туудугъун, кёзюню гинжисича, сакълагъан, артха-алгъа да къарай билген халкъды. Аны ючюн быллай чюйреликле къораргъа керекдиле арабыздан, жашауубуздан.

Таулу анала, таулу тиширыула, не заманда да эр кишиле бла тенг ишлей, намысларын сакълай, сабий ёсдюре да билдиле. Кёчгюнчюлюкню зарауатлыгъын сынагъанда да, ичгиге къатышмадыла. Иги, аман эсе да, аны эр кишилеге къойдула.

Бусагъатда уа къызларыбыз - келинлерибиз, эгечлерибиз, ышармыш эте, рюмкалагъа къолларын эр кишиле бла тенг узатадыла. Республиканы наркодиспансерини тизмесине къошулгъанла да бардыла. Аракъыны «ахшылыгъындан» юйюрле чачыладыла, сабийле ёксюз къаладыла, къатынла башсыз боладыла.

Къызларыбыз, киши юйюне чыгъалмай, юйде къалып, къарт боладыла. Бу затны бегирек илмугъа кёллери кетгенле аслам сынайдыла.
Аракъыны миллет жашаууна келтирген зараны, хатасы болмагъанча бек уллуду. Къыралыбызны жолларында ичген адамла саулай юйюрлери бла къырылып къалгъан кезиуле боладыла. Жыл сайын, ай сайын угъай, кюн сайын ненча авария болады жоллада.

Не амал? Не мадар?.. Керти эр киши аракъыны къояма десе, ол бек тынчды. Айтды, къойду! Аракъы мирзеуден этиледи деген фатыуагъа да барды жууап: аракъы будай сууу тюйюлдю, ууду. Хар инсан миллетини, тукъумуну, ата-анасыны бетин жоймаз ючюн аракъыдан кесин тыяргъа керекди. 

- Аракъы, тютюн ичген адам къарт болмайды, аны ит да къапмайды, юйюне уручула да кирмейдиле, - дегенди Насрахожа. «Нек?», - деп соргъанларында уа:

Къарт болмагъаныны себеби - эртте ёледи, ит къапмагъаныны себеби - къолунда таягъы болады, юйюне уручула кирмегенлерини себеби уа - кечени узуну жукълаялмай, жётел этгенлей турады.

Мен «алкашла» ёледиле деп къоркъмайма, жангы тёлюге, миллетибизге, тин байлыгъыбызгъа тийишли юлюш къошарыкъ, къыраллыгъыбызны, адет-тёрелерибизни сакъларыкълагъа аман юлгю кёргюзтмесинле дейме ансы. Аллахха шукур, жаш тёлюбюз а бирсиледен алдады, тириди, игиди.

Арт кезиуде Малкъарда, Къарачайда да бир аламат адет жайыла тебирегенди. Ол иги адетни халкъыбызны жашаууна терен сингдирирге керекди. Ол да неди десегиз, аракъысыз-ичгисиз той. Бу затха къыз чыгъаргъан, келин келтирген да, эки жууукъ да ыразы боладыла. Анга кёре сый бериу, алыу да азаяды. Жууукъланы арасында керексиз кёлкъалдыла да болмайдыла. Эки жаш адамны жашаулары да жангыча, ариу, тап башланады. 

Бу ариу жашаугъа тийишли адет таулуланы жашауларында кесине жер табар деген умут барды. Быллай адамланы арбазларында ата-ананы къанат тюбюнде ёсген сабийле саулукълу-салауатлы, тюз ниетли, Ата журтларына кертичи, насыплы адамла болуп ёсерлерине ишек жокъду. «Уяда не кёрсе, учханда аны этер», - деп бош айтмайдыла.