Заранлы хансланы жокъ этиу жумушлагъа жамауатны саулай къатышыргъа чакъыргъандыла

КъМР-ни Парламентини Аграр политика, экология, табийгъатны хайырланыу эм жер халла жаны бла комитетини кенгертилген жыйылыуунда республиканы эл мюлк комплексини былтыр ишини эсеплери эмда быйылгъа салыннган борчла сюзюлгендиле.   

Аны юсюнден докладны Правительствону башчысыны биринчи орунбасары Сергей Говоров  этгенди. Аны айтханына кёре, былтыр эл мюлкде кёрюмдюле иги болгъандыла. Анга уа продукцияны ёлчеми 46,9 миллиард сомгъа жетгени да шагъатлыкъ этеди, ол а аны аллында жылны кёрюмдюлерини 101,8 проценти тенглиди. Ол санда малчылыкъда 21,6 миллиард сом, жерчиликде уа 25,3 миллиард сом багъасы товар жарашдырылгъанды. 
- Республиканы хар инсанына тергегенде, 54,1 минг сом багъасы эл мюлк продукция жарашдырылгъанды,-деп чертгенди докладчы.
Жерчиликде мирзеу, тахта кёгетле ёсдюрюу, тарек бахчачылыкъ, нартюх урлукъну хазырлау энчи жерни аладыла. Былтыр республикада 109,4 тонна эт жарашдырылгъанды, аны жартысыны асламы - юй къанатлы.

Мюлклени техника бла кереклисича жалчытылыннганларын да чертгенди ол. Былтыр а 58 жангы трактор,   11  комбайн, дагъыда 28 тюрлю-тюрлю техника сатып алыннганды. «КъМР-ни Парламенти  федерал органлагъа этген тилекни хайырындан эл мюлк техника сатып алгъанда ахчаны 25 процентин артха къайтарыу жаны бла болушлукъ жангыдан ишлеп башлагъанды. Бу излем РФ-ни Правительствосуну бегиминде жазылыпды. Алай бла былтырны ючюнчю кварталында субсидияла 15 процентден 25 процентге кёбейтилгендиле, алай бла сатып алыннган техниканы саны эки кереге кёбейтилгенди»,-деп билдиргенди докладчы.

Аш-суу жарашдырыучу промышленность экономиканы  баш бёлюмлеринден бириди. Былтыр отрасльда 17 миллиард сом багъасы жумушла толтурулгъандыла. Докладда аграрийлеге субсидияла бериуню, регион программаланы жашауда бардырыуну юслеринден да айтылгъанды. 
Комитетни жыйылыуунда амброзия эм башха заранлы хансланы жокъ этиуню соруулары да сюзюлгендиле. Аны башчысы Мокъаланы Кемал заранлы хансла эл мюлк культуралагъа зырафлыкъ бла бирге адамны саулугъуна уллу хата келтиргенлерин чертгенди. Аны акъылына кёре, бу кемчиликни тамамлар ючюн, битеу онгланы бирикдирирге тийишлиди:

- Адамла  амброзияны ёсмеге къойсала, битеу жамауат да къыйналгъанын  ангыларгъа керекдиле, ол санда сабийлери да.  Барыбыз да бирден къазауат этсек, аллергиялары болгъан  адамланы санын азайтыргъа, эл мюлк жерлени сакъларгъа къолдан келликди,-деп чертгенди ол.

Заранлы хансланы жокъ этиу жаны бла иш къалай къуралгъаныны юсюнден а эл мюлк министрни орунбасары Мачраил Шетов айтханды. Ол билдиргенича, жууаплы ведомствола, жер-жерли власть органла, Ветеринар эм фитонадзор жаны бла федерал службаны  КъМР-де эм РСО-А-да Управлениясыны къуллукъчулары амброзияны къырыугъа эм андан ары жайылыууна чек салыугъа бурулгъан мадарла толтурадыла. Районлада бла шахарлада уа бу соруула жаны бла дайым да ишлеген комиссияла къуралгъандыла.

- Хар жылдан да июньдан октябрьге дери субботникле бардырылып, амброзия, башха хансла кетериледиле. Предприятиялагъа, организациялагъа аланы иелигинде болгъан жерде да быллай жумушла толтурулургъа кереклисини юсюнден эсгертиуле этиледиле,-деп чертгенди Шетов.

Заранлы хансла чакъгъан кезиуде уа жууаплы органланы келечилери школлада, саулукъ сакълау, культура, курорт, сабийлени саулукъларын игилендириу учреждениялада, спорт комплекследе тийишли жумушла бардырып,  аланы жайылыуларын тохтатыу жумушла толтурадыла.  
КъМР-ни Правительствосу 2013 жылда къабыл кёрген 123-рп номерли буйрукъгъа  кёре, амброзиягъа къажау ишни планы тохташдырылгъанды. «Бу ханс адамны саулугъуна уллу заран салгъаны белгилиди. Аны жайылыуун жаланда барыбыз да бирден кюч салып кюрешсек тохтаталлыкъбыз»,-деп къошханды ол.

Бу соруу бла байламлы Ветеринар эм фитонадзор жаны бла федерал службаны  КъМР-де эм РСО-А-да Управлениясыны башчысы Рустам Абдулхаликов да сёлешгенди. «Тинтиуледен ачыкъланнганыча, заранлы ханслагъа къажау иш тийишли даражада бардырылмайды. Жер-жерли органлада комиссияда уа борчларын ат башындан толтурадыла, бузукъчула бла тийишли жумушла бардырылмайдыла»,-дегенди ол.

Аллергиягъа къажау энчи болушлукъ бериу араны баш врачы Мадина Шогенова уа докладында бу аруудан республикада сабийлени 10 проценти, таматаланы уа 20-30 проценти къыйналгъанларын билдиргенди.  Бюгюнлюкде учрежденияда эсепде 72 минг адам турады, аладан 21 мингден асламыны амброзиягъа аллергиялары барды.

Врач бу ханс адамны саулугъуна этген заранны белгилеп, аны 1 августха дери къырыргъа кереклисин эсгертгенди. «Нек эсе да, аны чагъып башлагъанда чаладыла, алай ол кезиуде уа аны букъусу бютюнда кенг жайылады. Аны себепли бу заранлы хансны чагъып башлагъынчы къырыргъа тийишлиди»,-дегенди ол.

Жыйылыуда КъМР-ни жер эм ырысхы халла жаны бла министри Тимур Ошхунов, Парламентни Аграр политика, экология, табийгъатны хайырланыу эм жер халла жаны бла комитетини башчысыны орунбасары Сафарбий Шхагапсоев да сёлешгендиле.

Комитетни жыйылыуу жууаплы органлагъа эсгертиуле къабыл кёрюу бла бошалгъанды. Ол санда муниципал къуралыулада заранлы ханслагъа къажау мадарланы дайым да толтурургъа, социал объектлени тазалаугъа энчи эс бурургъа кереклиси белгиленнгенди. Администрациялада бу соруулагъа жууаплы комиссияланы, жер контроль жаны бла органланы ишлерин тирилтирге кереклисине эс бурулгъанды. 

Жыйылыугъа къатышханла ангылатыу ишни бардырыргъа да чакъыргъандыла. Амброзияны жокъ этиу соруула жаны бла ведомствола аралы комиссия къурауну юсюнден да айтылгъанды.