Ыннамы айтханларын эсге тюшюре...
Не заманда да мен ыннамы хапарларына тынгыларгъа бек сюйгенме. Аныча акъыллы болалырмамы деп кёп сагъыш этгенме кесим аллына. Алай ол заманны адамлары бла бусагъатдагъыланы аралары кёк бла жерчады. Ата-бабаларыбыз билген адет-тёрелени бизни, жаш тёлюню, кёбюбюзню хапарыбыз жокъду. Жангы тёреле къурап, болгъанны, болмагъанны да къошуп, кёпле жангыладыла. Аллай не быллай адет жокъду деб а бир кёр, сагъат: «Сен андан не билесе?» – деп, жюрегинге ийне чанчханча этип къоярла. Болсада эрттеледен келген тёрелерибизге жетген не барды?
Бек уллу къууанч - юйюрде сабий туугъаныды, деучю эди ыннам. Жер башына жангы жан къошулгъандан уллу игилик къайда! Къагъанакъгъа, аны даражасын кётюре, кёп тюрлю эркелетген сёзле айтхандыла: «юйюбюзню патчахы!», «кёз жилтиним!», «топалайым!» – дегенча.
«Уллу да гитчеден болады» деген акъыл сёз кертиди. Иги терен сагъыш этсек, дунияда, бютюнда табийгъатда, кёп тюрлю шартланы келтирирге боллукъду юлгюге. Битимлени алып окъуна айтайыкъ: бир гитче бюртюкчюкден бийик , къыйыры кёрюнмеген нарат терек ёседи. Адам а? Гитче къарыусуз жанчыкъдан айнып кетеди.
Сабий туугъунчу окъуна аны саулугъуна къайгъыра, анасына ауур иш этдирмезге кюрешгендиле. Дагъыда бир шарт: ауурлугъу болгъан тиширыу, сабийге суу зараны жетмесин деп, кёпюрден ёте туруп, суугъа жумуртха атханды. Анга жаннган отха къараргъа жарамагъанды, баласы тамгъалы болмасын деп. Тууарыкъ туугъунчу, алгъадан кийимчикле хазырларгъа ырыс болгъанды.
Быллай болумда: «Жашмы, къызмы болур?» – деген оюм хар заманда чыгъады, ол кезиуде: «Сюек саулугъу болсун, ансы неси башхады?» – деп болгъандыла. Юйюрде жаш сабийчикле болуп, къыз болмаса: «Мени жаууму ёлген кюнюнде жиляуун этерге къызы болмасын!» неда «Мени жаууму эгечи болмасын!» – дегендиле эм бир къызчыкъ тууса керек эди деп, Аллахдан тилек этип тургъандыла.
Таулу, башха миллетли юйюр болсун, бютюнда жашчыкъны сакълагъандыла. Баям, ол тукъумну юзмей элтирикди деген акъылда.
Дагъыда туугъан кезиучюгюнде сабийни ауузчугъун тазаларгъа бир огъурлу тиширыуну чакъыргъандыла. Аллай сыйлы борчун ол алгъыш бла башлагъанды, насийхат сёзле айтханды. Бек жууаплы ишди ол, нек дегенде сабийчик ёсюп, огъурсуз, ачы тилли, къаргъышчы болса, бу тиширыуну аман бла эсгерирге боллукъдула: «Муну ауузун ким жуугъан болур эди?!» – деп.
Сабийни бешикге салгъан кюнню юйюрню уллу байрамына санагъандыла. Тиширыула жыйылып аны бешикчигин къурагъандыла, жасагъандыла. Къагъанакъны алгъыш бла бёлегендиле. Бешикни тёрт мюйюшюне, ортасына да хычынле салып, алгъыш этип ашагъандыла. Ол кезиуде бек кёп ариу сёз, алгъыш да айтылгъандыла. Къагъанакъны ананы юсюне атып къояргъа жарамагъанды, аны бир къауум заманнга солутуу таматаланы борчлары болгъанды. Сабийчикни хар кюнден жууундургъандыла, жатхан жерин мычымай тазалагъандыла, бешик быстырчыкъларын кирсиз, къургъакъ тутхандыла.
Сабийни бешикге салгъан заманда, аякъчыкъларын, къолчукъларын тап салып, таза жабыучукълагъа, ызындан ариу жууургъанчыкъгъа бёлегендиле. Аны тышындан тобукъчукъларына жастыкъ салып, бешик баула бла къысхандыла. Аны бешик баулары да,жууургъанчыгъыча, бешигича, ариу, накъышлы болгъандыла. Былай бёленнген сабийчикни санлары ариу, тюз ёсерикдиле, башчыгъыны кёрюмдюсю уа, бешикни хайырындан, тап боллукъду дегендиле.
Сабий кеси уа байланып жатханын артыкъ жаратмаучуду, къолларын ычхындырыргъа кюрешеди. Кесинден къарыулуну уа къалай хорласын! Бир-бирде бир кесек заманнга, бешикден алырдан алгъа, аны къолчукъларын бошлагъандыла, солуса, эснесе, ёсген этеди дегендиле. Бала кёзюн-бетин тырнамаз ючюн, кёлек женгчиклерини башларын тигип, жабып къойгъандыла.
Къагъанакъны бешикге бёлей туруп, анасы неда ыннасы аны, сылай-сылай, ариу айта, къубулта, кеси айтханына сыйындыргъанды. Ариу айтхандан сора да, ала бешик жырла айтхандыла.
Белляу, белляу, бёлейим,
Балачыгъым, сенден алгъа ёлейим…
Балачыкъны уллу болуп кёрейим…
Сени насыплы болуп кёрейим…
Мени жашым заманына сау жетсин,
Аллах аны игилеге баш этсин…
Сени хайырларынгы кёрюп ёлейим…
Чегемде бу ариу кече,
Ай да кёкде тура кёче,
Къайгъы этме сен бир жукъгъа,
Жукъла, балам, татлы жукъла…
Хар юйюрге да Аллах кёп сабий берсин! Анала бла атала, аладан къууана, узакъ ёмюрлю болуп жашасынла. Адет тёрелени унутмай, бири бирибизге айта, сакъларгъа кюрешейик.
