100 жылдан атлагъанда да – сыфатлары жаш

Филиппинский тенгизде дунияда эм кёп жашагъан адамланы айрыкамлары барды. Анда Окинава атлы японлу жерчикде жыл санлары жюзден атлагъан беш жюзге жууукъ адам турадыла. Процентлени келтирип айтханда, хар жюз минг инсаннга отуз беш тамата жетеди. Ол а жер башында эм уллу кёрюмдюдю.

Бютюнда сейири уа – аланы къартлыкъларында окъуна саулукълары игиди, сора ала жаш сыфатларында турадыла, рак бла инфарктны не болгъанларын билмейдиле. Сиз анда, алыкъа пенсияны сагъышын этмеген, мотороллерледе уча, каратэ  бла кюреше, тепсей неда бахчада уруна тургъан жюзжыллыкъ «абаданлагъа»  къайда да тюбериксиз. Ол угъай, 96-жыллыкъ Сайкичи Ухара рингде Японияны боксдан 30-жыллыкъ чемпионун хорлагъан эди.

Оюмлагъа кёре, мында айрыкамчылагъа кёп жашаргъа себепликни аланы ичген суулары этеди. Анда кальцийни ионлары кёп болгъанлары ючюн. Алай алимле уа бир аууздан алагъа тюз ашау, кюч-къарыу излеген ишле бла мардагъа кёре кюрешиу, жашаугъа иги кёз къарам болушадыла.

Тишле – пил сюекден

Бурун заманлада тиш протезле…тишледен этилгендиле. Ала кеслери алларына жангыртылмайдыла, аланы орунларына жалгъан тишлени салыр ючюн а бийик технологияла керекдиле. Нек дегенде, аланы эмальлары бизни чархыбызны эм къаты кесегиди. Ол себепден стоматологла аны тешер ючюн,  налмас къыйыры болгъан инструментни хайырланадыла.

Алай адамны тишин алыргъа кёп билим керек тюйюл эсе да, аны орунуна къалгъан тешикни не бла болса да толтурургъа жарамаз. Беш минг жыл мындан алгъа буруннгулу Египетде жашагъанла бу жумушну къыйналмай тамамлагъандыла. Бай инсан тишсиз къалгъан эсе, ол имплантант излеп айланмагъанды. Анга аны жалчысыны сау тишин орнатып къойгъандыла. Патчахла уа кеслерине пил сюекден тишле салдыргъандыла. Ала ауузда адамланы кеслерини тишлерине алтын халыла бла жабышдырылгъандыла.

Инжи – юзмез тюйюлдю

Тиширыула бек сюйген инжиле (жемчуг), биз барыбыз да эшите тургъаныбызча, раковинагъа тюшген юзмезчикден жаратылмайды. Бу ариу таурухну сатыучула кеслери къурагъандыла.

 Инджи ракушкагъа мидияны этин ашаргъа деп кирген гитче къуртчукъдан болады. Аны эслегенлей мидия, кесинден къоркъууну кетерир муратда, аны перламутр бла  тышлап башлайды. Бу «къоруулау» ишин ол жашагъан къадарда бардыргъанлай турады. Алай бла чабыуул этген къуртчукъ да къат-къат перламутр бла «жасалады». Талай замандан а биз тюкенден ариу, жылтырауукъ инжини алабыз.

Чагъыргъа уу къуймазча

Бусагъатда тойлада, байрамлада бокалланы къагъышдырып ичгенлени кёре турабыз. Алай бу бурун заманладан келген адетни мураты неде болгъанын тарых ачыкъ кёргюзтеди. Орта ёмюрледе адамла былай сау къалыр ючюн этгендиле. Ала ичгилери бла адырланы къагъышдыргъан заманда сууларыны жартысын бирси адыргъа къуяргъа кюрешгендиле. Аны да кесини сылтауу бар эди: чагъыргъа уу къуюлгъан эсе, бокалланы ургъанда ол къонакъбайгъа да тюшерик эди. Алай этиу бла адамла ала бир бирге къоркъуу салмагъанларын, ашха-ичгиге ёлюр от къошулмагъанын кёргюзтгендиле.

Дагъыда ол кезиуледе тойчула бир бирлери адырларын алышындырыргъа боллукъ эдиле. Былай этерге унамагъанла уа кеслерине уллу айып келтиргендиле, биреуню ёлтюрюрге кюрешгенлеча олсагъатлай душманнга саналгъандыла.

 

 

 

Басмагъа Кульчаланы Зульфия хазырлагъанды
Поделиться: